“آژنگ نیوز”: کهنه ماسوله یا همان ماسوله قدیم ،منطقه ای متفاوت با ماسوله کنونی بوده است.ماسوله قدیم که در فاصله هشت کیلومتری غرب جاده ماسوله به خلخال قرار گرفته است سکونتگاه اصلی و اولیه ماسوله ای ها بوده است که اکنون آنچه در این مکان به چشم میخورد سنگ دیوار بناهای آن است.
در نخستین کاوشهای باستانشناسی شهرستان فومن که در شهریور ماه ۱۳۷۴ توسط هیئت پژوهشکده باستانشناسی سازمان میراث فرهنگی استان گیلان در این محوطه صورت گرفت مشخص شد که از سده پنجم تا هشتم هجری کهنه ماسوله به عنوان یکی از مراکز مهم در زمینه فلزکاری بوده است.
همچنین سفالینه های لعابدار با رنگهای متنوع که مشخصات دوره سلجوقی را داشته اند در این منطقه کشف شد این ناحیه به دلیل اهمیت و اعتبار تاریخی آن در شهریور ۱۳۸۵در فهرست آثار ملی ثبت شد .
دربارهٔ منتقل شدن ماسوله ایها به مکان فعلی آرای مختلف و گوناگونی ارائه شده است یکی از مشهورترین آنها اینست که : عون بن علی از نوادگان امام اول شیعیان به همراه سید جلال الدین اشرف از فرزندان موسی کاظم امام هفتم شیعیان که مزارش در شهر آستانه اشرفیه گیلان قرار دارد در جنگی در حوالی طارم زنجان زخمی شد و راه ماسوله در پیش گرفت و در مکان فعلی ماسوله جان سپرد و به خاک سپرده شد. سپس به تدریج ماسوله ایها در اطراف مزارش خانه ساختند و بدین ترتیب ماسوله فعلی شکل گرفت.
روایتی دوم این است که : زلزله بزرگ سال ۸۹۰ هجری قمری را علت کوچ ماسوله ایها به مکان فعلی بیان میکند . روایت سوم نیز : همه گیر شدن بیماری طاعون در سال ۹۴۳ هجری قمری در کشور را دلیل جا به جایی ذکر میکند.
ولی نسلهای بعدی، در همین مکان جدید هم ماندگار نشدند و شهری که مرکز داد و ستد و شاهراه ارتباطی بین گیلان و زنجان و آذربایجان بود و بازار ، کاروان سراهای و صنایع فلزی و غیر فلزی آن رونق فراوان داشت با کاهش چشمگیر مواجه شد.
زمانی قرار گرفتن ماسوله در نقطه ثقل گیلان، زنجان و آذربایجان اهمیت ویژه ای به آن بخشیده بود ولی با ایجاد راههای اصلی بین گیلان و آذربایجان و گیلان و زنجان از دیگر مسیرها، ماسوله رونق اقتصادی و به دنبال آن، جمعیت خود را از دست داد .
اشغال کشور در سال ۱۳۲۰ خورشیدی در جریان جنگ جهانی دوم و هرج و مرج ناشی از آن نیز بر مهاجرت اهالی ماسوله تاثیرگذار بود.
شهرداری ماسوله در سال ۱۳۱۱ هجری خورشیدی تاسیس شد ولی در سال ۱۳۱۸ تعطیل گردید. و در سال ۱۳۴۱ مجدداً شروع به کار کرد. مردم ماسوله نقش والایی در تاریخ جنبش جنگل در برابرتهاجم روسیه و بریتانیا داشته‌اند. ماسوله ایها به قوای جنگل کمک میکردند و عده ای مانند شهید باباغلامعلی در کنار آنها می جنگید.
گروه تاریخ