“آژنگ نیوز”:مهمترین آرمان ما چیست؟یکی از مباحث مهم معرفت‌شناسی، خودشناسی است، چرا که معرفت‌شناسی به مساله شناخت می‌پردازد. یکی از چیزهایی هم که می‌تواند متعلق به شناخت قرار بگیرد خود آدمی است، بنابراین خودشناسی هم می‌تواند زیرمجموعه‌ی وسیع دانش معرفت‌شناسی باشد. خودشناسی در این منظر (معرفت‌شناسی) یک مهارت است که بعضی دارند و بعضی خیر. اما وقتی که اخلاق به خودشناسی می‌پردازد، دیگر به این امر نه به چشم یک مهارت، بلکه به عنوان فضیلت می‌پردازد. وقتی سقراط می‌گفت خود را بشناس هم به آن مهارت توجه داشت و هم به آن فضیلت. البته سقراط فضیلت بودن خودشناسی را بسیار بیشتر از مهارت بودن آن مهم می‌دانست. دعوت سقراط به خودشناسی دعوت به مادر تمام فضیلت‌ها بود. از نظر وی اگر خود را نشناسی، هرچه را که بشناسی سر سوزنی برای تو سودمند نیست و اگر خود را بشناسی و چیز دیگری را هم نشناسی، ضرری متحمل نشده‌اید.
در شاخه‌ای دیگری در فلسفه به نام فلسفه ذهن هم از خودشناسی صحبت می‌کنیم که با خودشناسی که ما در باب آن صحبت می‌کنیم، متفاوت است. خودشناسی سقراطی، یعنی شناختن خود در قسمت‌هایی که برای به دست آوردن یک زندگی آرمانی ضرورت دارد. به عنوان مثال بحثی در میان فیلسوفان هست که آیا «خودِ ما» جوهر است یا غیر جوهر؟ اما به نظر سقراط اینکه ما جوهر باشیم یا غیر آن، هیچ تاثیری در رسیدن به زندگی آرمانی ندارد.
مهم نیست که بدانی «خودِ تو» جوهر است یا عرض و یا نحوه‌ای از انحای وجودم. این مسأله که فیلسوفان ذهن به آن می‌پردازند از نظر سقراط اهمیتی ندارد. چون دانستن آن کسی را به زندگی آرمانی نزدیک و ندانستنش هم کسی را از زندگی آرمانی دور نمی‌کند.
چه چیزهایی را باید در خود بشناسیم؟
اولین چیزی که باید در خود بشناسیم، این است که متوجه شویم بزرگ‌ترین آرمان ما در زندگی چیست. آرمانی که همه‌چیزهای دیگر در زندگی در حال مصرف شدن است، تا به آن آرمان برسیم. همه داشته‌های خود را فدای آن آرمان می‌کنیم. آن ارجمندترین آرمان زندگی تو چی هست؟ آرمان همیشه از مقوله حالت است. به چه حالتی برسی، دیگر فکر می‌کنی زندگی به مقصد و مقصود خود رسیده است؟
مثلا حافظ می‌گوید:
عاشق شو ارنه روزی کار جهان سرآید/ ناخوانده نقش مقصود در کارگاه هستی.
از نظر حافظ حالت آرمانی عاشق شدن است. اما چنین نیست که همه این آرمان را داشته باشند. این بزرگ‌ترین آرمان ممکن است که در کسی یک آرمان باشد و در کسان دیگر دو یا چند آرمان در «عرض» یکدیگر باشد.
منبع:بخشی از سخنرانی مصطفی ملکیان تحت عنوان ” قاعده ، ضرورت و آثار خودشناسی”
گروه گزارش