“آژنگ نیوز”:حضور اولین سفیر شوروی کمونیستی در ایران اندکی بعد از پیروزی انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ میلادی (۱۲۹۶ خورشیدی)رخداد. عبدالحسین مسعود انصاری در خاطراتش می نویسد: نیکلا براوین اولین نماینده سیاسی دولت شوروی در ایران مردی بود موبور کوچک اندام و ریش بزی کوچکی داشت و در برخورد اول اگر کسی او را درست نمیشناخت هرگز فکر نمیکرد که در این جثه کوچک و این قیافه رنگ پریده اینقدر شجاعت و اراده نهفته باشد ولی این شخص در حقیقت یک پارچه عزم و اراده بود و این عزم و اراده از ایمان راسخ او به ماموریتی که داشت سر چشمه میگرفت . در آستانه سال ۱۹۱۸ میلادی (۱۲۹۷ خورشیدی)که نیکلا براوین بتهران آمد حقیقتا جرئت و جسارت میخواست که کسی بمنظور – تبلیغات بنفع دولت کمونیستی روسیه بتهران بیاید این شخص همه جا میرفت و از همه اشخاص مؤثر آن زمان از کشور ما دیدن میکرد و مردم هم در هر محفل و مجلسی نسبت با و محبت و احترام میکردند.
براوین قبل از آنکه به سمت نماینده جمهوری روسیه شوروی به ایران بیاید در دستگاه وزارت امور خارجه روسیه تزاری به مقام ویس کنسولی یا کنسولیاری رسیده بود و چندی در شهر خوی با همین سمت خدمت کرده بود و جزو آن عده قلیلی بود که حاضر شده بودند که نیرو و تجارب خودشان را در اختیار رژیم جدید روسیه شوروی بگذارند و به حکومت کمونیستی خدمت کنند. براثر انقلاب اکتبر تمام شئون اداری روسیه تزاری دستخوش انقلاب گردید و وقتی خواستند بجای وزارت امور خارجه سابق تزاری کمیسریای ملی امور خارجه راتشکیل بدهند از کادر سابق وزارت امور خارجه روسیه فقط چند نفر آنهم کارمندان جزء دستگاه کنسولی بودند که حاضر شدند که در کمیسریای امور خارجه بخدمت خودشان ادامه بدهند و بقیه دستجمعی پای خودشان را از کار کنار کشیدند بطوریکه وقتی حکومت جدید خواست به دفاتر و آرشیوهای آن وزارتخانه دسترسی پیدا کند کلیدها نبود کارمندان مسئول کلیدها را با خودشان برده بودند و حکومت جدید مجبور گردید که آنها را تحت الحفظ بکمیسریای امور خارجه بیاورد و کلیدها و مفتاحهای رمز را بزور و با تهدید از آنها بگیرد. عده ای از این کارمندان مسئول خودشان را مخفی کرده بودندو چند نفر هم بهانه بیماری برای تحویل کلیدها نمی آمدند و دولت مجبور گردید آنها را از رختخواب با کت و شلوار بیرون بکشد و تحت الحفظ به وزارت امور خارجه بفرستد.
حاضران در تالار انعقاد پیمانها و عهود عمارت وزارت امور خارجه شوروی
مشاور الممالک انصارى سفیر کبیر ایران(پدر نویسنده مطلب) در مسکو و نورزاد مستشار سفارت ایران در طرف (چپ) –چیچرین کمیسر امور خارجه شوروی و کاراخان معاون کمیسر امور خارجه شوروی در طرف (راست) هنگام
امضاء قرارداد منعقده بین دولتین ایران و شوروی . حمید سیاح دبیر سفارت ایران در مسکو و سه نفراز
روساء وزارت امور خارجه شوروی در حال ایستاده در عکس دیده میشوند.
روز اولی که قرار شد معین بکنند که چه اشخاصی حاضرند با رژیم جدید همکاری بکنندو چه اشخاصی میخواهند پای خودشان را کنار بکشند قرار بر این شد که همه در تالار وزارت امور خارجه جمع بشوند و آنهائی که میخواهند همکاری بکنند بطرف چپ بایستند و آنهایی که نمیخواهند همکاری بکنند بطرف راست و همه بطرف راست رفتند و گفتند که ما سوگند وفاداری یاد کرده ایم که بدولت تزاری خیانت نکنیم و کار کردن با دولت کمونیستی را که دولت تزاری را برانداخته بمنزله خیانت برژیم سابق میدانیم . این وضع که پیش آمد مامورینی که از طرف حزب کمونیست بوزارت امور خارجه رفته بودند گفتند در اینصورت ما معاونین سابق وزارت امور خارجه را بطور گروگان پیش خودمان نگاه میداریم تا شما کلیدهای بایگانی و رمزها را بما تحویل بدهید و متوجه هم باشید که و اگر در تحویل کلیدها و رمزها بیش از این تصمیم به خودداری داشته باشید گارد سرخ در بیرون درب منتظر – شما است و معلوم است که انتظار گارد سرخ هم یعنی اعدام با این کیفیت دستگاه وزارت امور خارجه دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی که امروز یکی از بزرگترین دستگاههای سیاسی جهان است تشکیل گردید. این دستگاه در آغاز پیدایش خود با مشکلات زیاد و گوناگونی روبرو بوده است. در سالهای اول انقلاب اغلب دیده میشد که ژرژ چیچرین کمیسر امور خارجه با آنهمه مقامی که داشت خودش پرونده ها را زیر بغل از این اطاق بآن اطاق میبرد.
من خودم هنگامیکه دبیر اول سفارت کبرای شاهنشاهی ایران در مسکو بودم یکروز در کریدور وزارت امور خارجه شوروی دیدم که چیچرین چند و پرونده را زیر بغلش گرفته بود. و بطرف اطاقی میرفت. کادر سابق کناره گیری کرده بود و رفته بود و دولت جدید بچند نفری هم که مانده بودند اطمینان نمیکرد و کادر جدید که از عده معدودی تشکیل شده بود از دیپلماسی چه اطلاعی اینها نه زبان خارجی میدانستند نه سواد سیاسی داشتند، نه طرز انشاء مراسلات سیاسی را یاد گرفته بودند و نه از طرز معاشرت و آداب و رسوم دیپلماتیک بویی بمشامشان رسیده بود. کسانیکه تازه عهده دار کارهایی در کمیسریای امور خارجه اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی شده بودند بیشتر یک عده کارگر و ملوان بودند که حتی سواد خواندن و نوشتن درستی هم نداشتند و جای تعجب نیست اگر بگویم که خیلی از امور این دستگاه جدید را در اوایل انقلاب یک عده از سربازان گارد سرخ اداره میکردند و نتیجتا چند نفری که در آن زمان در راس امور کمیسریای خارجه – قرار گرفته بودند بناچار به تمام امور خودشان رسیدگی میکردند و همه کارهای اداری را خودشان انجام میدادند ، ثبت و ضبط نوشتجات ، تنظیم پرونده ها ، تهیه یادداشتها و تلگرافات و غیره همه بعهده خودشان بود و حتی پرونده ها و نوشتجات راهم خودشان به ادارات میرسانیدند.
جالب اینست که در بدو تاسیس حکومت شوراها خود بالشویک ها فکر نمیکردند که احتیاجی بکمیسریای امور خارجه باشد و لئون تروتسکی در اوائلی که کمیسر امور خارجه شوروی شده بودچندبار گفته بود که من با چند نطق آتشین خودم دنیا را بقیام کمونیستی وادار خواهم کرد و وقتی همه کشورهای جهان کمونیست شدند دیگرچه احتیاجی به دیپلماسی و این دستگاه خواهد بود. این بود وضع کمیسریای امور خارجه شوروی در بدو تاسیس آن و نحوه فکر شخصی که در راس این دستگاه قرار گرفته بود ولی تاریخ حکم دیگری کردو به دیپلماسی و وجود دستگاه عظیمی مانند کمیسریای امور خارجه شوروی احتیاج مبرمی پیدا شد.
در همین دوران در ربیع الثانى ١٣٣۶ قمری کابینه مرحوم مستوفى الممالک تشکیل گردید.
پدرم مرحوم مشاور الممالک انصاری در این کابینه وزیر امور خارجه شد. وزیر امور خارجه قبلی نیکلا براوین اولین نماینده سیاسی دولت شوروی در ایران رابرای مذاکرات نپذیرفته بود ولی پدرم او را پذیرفت و برای آنکه این ملاقات زیاد جنبه رسمی پیدا نکند پدرم او را در منزل پذیرفت. غروبی بود اولین نماینده سیاسی شوروی برای ملاقات وزیر امور خارجه بمنزل ما آمد . من طبق دستور پدرم دم در منزل از او استقبال کردم و او را نزد پدرم بردم. پدرم بمن فرمود که در حضورشان بمانم … من بار اولی بود که دریک گفتگوی سیاسی پدرم حضور پیدا میکردم و مطالبی آنروز بین بر اوین و پدرم مورد بحث و گفتگو واقع شد که برای من که جوانی ۱۸ ساله بودم ؛ بسیار آموزنده بود و این اولین درسی بود که من در محاوه سیاسی از پدرم میگرفتم .
نویسنده مقاله عبدالحسین انصاری
بر اوین در زمینه بیانیه ها و نامه خود بوزارت امور خارجه مطالبی اظهار کرد و گفت که خط مشی سیاست دولت او در ایران این است که از نهضت آزادی طلبانه ملت ایران بر علیه استعمار پشتیبانی بنماید ورژیم سلطنتی مشروطه ایران بهیچ وجه مانع نزدیکی دولت او با دولت ایران نیست و میگفت که برای وى تفاوتی ندارد که در ایران چه نوع حکومتی وجود داشته باشد زیرا دولت او میخواهد که به هر حکومتی در ایران است کمک کند.
عبدالحسین مسعود انصاری سفیر اسبق ایران در کشورهای اتحاد جماهیر شوروی .پاکستان.هلند .هندوستان و استاندار اسبق فارس در سالهای دهه ۳۰ تا ۴۰ خورشیدی بوده است.
گروه تاریخ