“آژنگ نیوز”:علی دهباشی در گفتگوی خود اشاره کرد که:سال ۱۳۵۷دوره پر رونق مطبوعات وتنوع دیدگاهها ی مطبوعاتیبود.همچنین در این سال موفقیت مطبوعات از نظر جذب مخاطب و کسب تیراژ را نیز شاهد بودیم.
جناب دهباشی محور اصلی گفتگوی ما در باره مطبوعات سال ۱۳۵۷ است اما پیش از آن می خواستم درخواست کنم درمورد چگونگی آغاز فعالیتتان درمطبوعات توضیحاتی برای ما بفرمایید.
من فعالیت مطبوعاتی ام را از دوران تحصیل دراول دبیرستان شروع کردم .اولین مقاله ام در نشریه شکار و طبیعت (که از سالهای سی خورشیدی به بعد انتشارش آغاز شده بود) در اواخر دهه چهل خورشیدی به چاپ رسید؛ که مطلبی درباره درخت بود.این مطلب را با علاقه فراوان و جمع آوری اطلاعات لازم تهیه کردم.مقاله که چاپ شد خیلی خوشحال شدم. این مجله در طول سال نیز مطالب برتر را انتخاب کرده و به آنها جایزه میداد.مطلب من هم برنده جایزه شد و نام من نیز در بین برندگان اعلام شد.موضوع را با مادرم درمیان گذاشتم.اما مادرم باور نداشت که نویسنده مطلب من هستم.اما وقتی در مراسم اهداء جوایز شرکت کردیم و من جایزه را دریافت کردم،مادرم موضوع را قبول کرد و خیلی خوشحال شد. مرا به یک ساندویچی برد و یک ساندویچ کالباس برایم خرید.ساندویچی که مزه آن هنوز زیر زبانم است.
در ادامه هم به همکاری با مجله خاک وخون محسن پزشکپور پرداختم.او حزب پان ایرانیست را تشکیل داده بود و جوانان و نوجوانان بیشتر جذب این حزب میشدند.نشریه خاک و خون هم ارگان حزب اوبود.شماره اول این نشریه در مهر ماه سال ۱۳۴۴ خورشیدی منتشر شده بود.در نشریه او در اواخر دهه چهل خورشیدی ،مطالب مختلفی نوشتم از جمله مطلبی در مورد تایم(وقت).در اینجا بود که فعالیتم در مطبوعات و حوزه نشر و کتاب بسیار بیشتر شد.
در سال پنجاه و هفت مطبوعات وضعیت مطبوعات چگونه بود؟
از ابتدای سال ۵۷ اکثر افرادی که در حوزه مطبوعات کار میکردند اما به دلایل گوناگون اجازه کار نداشتند،تلاش میکردند دوباره به فعالیت مطبوعاتی بپردازند. اصولا روزنامه نگار به کارش عشق و علاقه دارد.در دهه پنجاه تعداد زیادی از مطبوعات تعطیل شده بودند و خیلی از مطبوعاتی ها، دیگر فعالیتی نداشتند.سال ۵۷ زمانی بود که بسیاری از روزنامه نگاران سابق دوباره در عرصه مطبوعات ظاهر شدند.بعضی از آنها با اینکه امکانات لازم مثل دفتر کار و اشخاص فعال در تحریریه را داشتند به خاطر فضای سیاسی حاکم امکان کار نداشتند.اما در سال۵۷ این امکان برای مطبوعاتی ها فراهم آمد که از توانایی اشان دوباره استفاده کنند.
شما هم در سال ۵۷ فعالیت مطبوعاتی داشتید؟
بله در سال ۵۷ در ابتدا شرایط برای انتشار نشریه مخالف با حکومت وقت، وجود نداشت. ازابتدای سال ۵۷ امکان انتشار نشریه البته به صورت مخفی فراهم شد.در این زمان ما نشریه جنبش را به صورت مخفی منتشر میکردیم.در آن مجله اسلام کاظمیه سردبیر بود.علی اصغر پورجوادی شمس آل احمد هم در نشریه حضور داشتند.این افراد از دهه سی با یکدیگر در فعالیتهای سیاسی و در زمان قدرت داشتن حزب توده با یکدیگر آشنایی داشتند.در مجموع افراد فرانکوفیل در نشریه گرد هم آمده بودند. آنها طرفداران فکری فرانسویها بودند. به همین جهت مجله هم به تقلید از سبک لوموند ،فیگارو ولیبراسیون و در قطع همان مجلات منتشر میشد.لگو ونام نشریه جنبش هم به خاطر اسلام کاظمیه بود.
مطالب نشریه بیشتر اخبار سیاسی بود که از روزنامه ها تهیه و خلاصه میشد.برخی مواقع اخبار اختصاصی داشتیم .مثل انتشار یک مطلب مورد ضرب و شتم قرار گرفتن دانشجوها در هنگام کوهنوردی.خبر دیگر با عناوین خشونت در شهرستانها بود که در یک خبر آمده بود:در شهرستانها جوانان را به بهانه پخش اعلامیه و نواردستگیر میکنند و پس از کتک زدن وحشیانه در کلانتری ها تحویل دادگستری میدهند”.
مطالب تحلیلی هم در نشریه چاپ میشد. مثل مطلب ارتجاع سرخ وسیاه و یا یک مطلب دیگر با عنوان در چشم انداز حقیقت”.افراد حاضر در نشریه غالبا از انشعابیون حزب توده بودند و مطالب سیاسی آنها نیز بر اساس همان شیوه فکری بود.اسلام کاظمیه بخشی از مطالب نشریه را می نوشت.هر شماره یک مطلب از علی اصغر حاج سید جوادی در صفحه اول چاپ میشد که خط فکری ملی داشت.در صفحه آخر نیز مطالب شمس آل احمد منتشر میشد او بیشتر دارای گرایشهای اسلامی بود.خط سیاسی شمس نسبت به حکومت پهلوی تند تر و انتقادی تر بود.من هم در نشریه بخش معرفی کتاب را بر عهده داشتم. نشریه هفتگی منتشر میشدو به صورت مخفی توزیع میگردید. اما بعد از تظاهرات بسیار گسترده تاسوعا و عاشورا(آذر ماه سال ۵۷)انتشار جنبش علنی شد و توزیع آن هم آشکارا انجام میگرفت. در این دوران مجله در روزنامه اطلاعات صفحه بندی میشد. این کار از ظهر شنبه تا نزدیک شب صفحه آرایی اش طول میکشید.سپس نشریه جنبش در روزهای یکشنبه بر روی کیوسکها عرضه میشد. این مجله را روزنامه اطلاعات چاپ و توزیع میکرد. در این دوره نشریه جنبش خیلی موفق بود. زیرا تیراژ آن به ۵۰ هزار نسخه رسیده بود.این زمان برای مطبوعات از نظر جذب خوانندگان و کسب تیراژ بالا بسیار خوب بود. استقبال از مجله جنبش هم بسیار عالی بود. مردم به دنبال خواندن مطبوعات و نیز کسب اطلاعات و آگاهی های لازم بودند.
سرنوشت نشریه چه شد؟
بعد از ۲۲ بهمن ۵۷ شرایط سیاسی اجتماعی تغییر پیدا کرد .در داخل نشریه هم اختلافاتی پیش آمد. اسلام کاظمیه به خارج از ایران رفت.شمس آل احمد هم بیشتر به کار نشر پرداخت و در یک دوره هم به سردبیری روزنامه اطلاعات رسید که در آنجا من هم معاون سردبیر روزنامه بودم.به همین دلیل انتشار جنبش متوقف شد.
در این دوران با نشریات دیگری هم همکاری داشتید؟
بله نشریه آرش در این دوران منتشر میشد. البته آرش از سالهای قبل منتشر میشد.گرایش اصلی آرش موضوعات ادبی و فرهنگی بود.شعر سهراب سهری اولین بار در همین نشریه آرش به چاپ رسید.به همین جهت یک نشریه ادبی و وزین بود. در این زمان ودر مهر ماه سال ۵۷ نشریه آرش توسط گروه سیاسی موسوم به نیروی سوم منتشر میشد.صاحب امتیاز مجله جواد پور وکیل بود.دکتر محمدی در نشریه مطلب مینوشت.مطالبی هم از زبان فرانسه ترجمه و در مجله چاپ میشد که آنها را غلامرضا وثیق ترجمه میکرد.این مطالب از نشریات فرانسوی زبانی بود که مطالبی هم در باره انقلاب ایران داشتند.در مجموع در نشریه مسایل ایران و جهان در این نشریه دیده میشد.من هم در نشریه مطالبی از جمله معرفی کتابها را می نوشتم.از افراد دیگر حاضر در نشریه نیز سیروس طاهباز،شمس آل احمد ،اسلام کاظمیه،سیمین دانشور،فریدون تنکابنی بودند. همچنین هرمز همایون پور در نشریه به اسم افشین دلاور مطالب سیاسی می نوشت .
نشریه در این زمان به سه بخش جدا تبدیل شده بود. بخش اول سیاسی که در آن مطالبی مانند میان راه از اسلام کاظمیه،مرز بین تجمل و ضرورت از علی اصغر حاج سید جوادی ،ترجمه ای از هما ناطق و اقتصاد آمریکا و اروپا از رضا عقیلی وجود داشت.بخش دوم داستان بود که داستانهایی از جلال آل احمد وغلامحسین ساعدی چاپ شده بود. بخش سوم به شعر اختصاص داشت.پیاده روها محمد علی سپانلو،غروب آفتاب حمید مصدق،طعم غم از منصوره حسینی و شعر دوست سهراب سپهری از آن جمله مطالب بودند.
در مجموع رویکرد آرش در این زمان سیاسی تر از گذشته بود در حالیکه در دوه های قبلی مجله بیشتر ادبی بود صفحات آن به درج شعر داستان اختصاص می یافت.مطالب سیاسی نشریه هم بارویکرد ملی گرایانه و متکی بر آرا وافکار مصدق بود.
نکته دیگری اگر در خصوص مطبوعات این دوره اگر هست بفرمایید؟
مطبوعات در سال ۵۷ خیلی مورد استقبال مردم قرار گفته بود. بخصوص آنکه مطبوعات در این زمان با توجه به شرایط زمانه مطالبی را منتشر میکردند که مورد علاقه بخش وسیعی از جامعه بود.قبلا مطبوعات برای بخشی از جامعه منتشر میشدند اما در این سالها عموم مردم مورد توجه بودند.روزنامه نگاران باتجربه ای هم در این زمان امکان فعالیت داشتند. به نظر من یکی از این افراد دکتر محمود عنایت بود که به درستی شخصیتش شناخته نشد. او تا مقطع دکترای پزشکی تحصیل کرده بود و قلم بسیار شیوایی داشت.کتابهای متعددی نیز به نگارش درآوره بود.مطالب راپرت او درهر شماره از نشریه نگین که در سال ۵۷ هم منتشر میشد بسیار خواندنی بود.حتی به صورت کتاب هم چاپ شد. در حقیقت در این سال فضای مطبوعاتی از نظر محتوا متنوع از نظر تعداد روزنامه نگاران با تجربه پرتعداد و از نظر تیراژ بسیار قابل توجه بوده است.
گفت وگو از حسن محرابی
گروه گزارش