“آژنگ نیوز”:مقبره شیشه ریز درجالق از آثار تاریخی دوره صفوی است.جالق شهری آباد، سرسبز و تاریخی در شهرستان گلشن سیستان و بلوچستان است. قدیم‌ترین منبعی که در آن از جالق نام برده شده کتاب احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم مقدسی است که در قرن چهارم نام آن را با ضبط‌های «جالق» و «جالک» ذکر کرده و آن را یکی از شهرهای قصبه بَنجبور (بنجگور) در مکران دانسته و فاصلهٔ قصدار تا جالق را سی فرسنگ ذکر کرده است.
شهر جالق دارای محلات متعددی است که سابقاً آبادی‌های بزرگی بوده و به مرور زمان گسترش یافته و با هسته اصلی جالق (روستای جالق) یکی شده‌اند. هر یک از این محلات، دارای آثار تاریخی متعددی هستند که نشان می‌دهد روزگاری از مراکز اصلی و مهم شهر تاریخی جالق بوده‌اند.
دو محلهٔ شیشه‌ریز و سورو دارای آرامگاه‌های متعددی هستند؛ هشت آرامگاه در محلهٔ شیشه‌ریز و پنج آرامگاه در محلهٔ سورو قرار دارند. بر اساس شواهد و منابع مکتوب موجود، گمان بر این است که قدمت بنای آرامگاه‌های جالق از دورهٔ سلجوقی تا صفوی است. کارشناسان در پرونده ثبتی این آثار، قدمت آنها را به قرون هفتم و هشتم هجری نسبت داده‌اند. برخی مورخان همچون شاه حسین بن غیاث‌الدین محمد این آرامگاه‌ها را منسوب به ملوک کیانی می‌دانند. بر سقف بعضی از گنبدها آثار کاشیکاری و نقوش فیل و طاووس دیده شده است. برخی نیز با توجه به بهبود اوضاع اقتصادی مکران در عصر ایلخانی و شباهت سبک معماری این بناها با آرامگاه‌های ایلخانی، آنها را منسوب به دوره ایلخانی می‌دانند. آرامگاه‌های شیشه‌ریز جالق همچون آرامگاه‌های ایلخانی دارای گنبدی مرتفع و بلند هستند. جز این، در بیشتر مقابر شیشه‌ریز نشان صلیب به عنوان عنصر تزیینی به کار رفته است که از دیگر ویژگی‌های آرامگاه‌های دوران ایلخانی در بلوچستان محسوب می‌شود.
شرقی‌ترین بخش مجموعه آرامگاه‌های شیشه‌ریز جالق را مقبرهٔ شماره چهارم می‌نامند که پلانی با ویژگی‌های خاص و متفاوت دارد. پلان کلی این مقبره مربع‌شکل با ابعاد تقریبی ۱۳/۵ × ۱۴ متر و ارتفاع آن در بالاترین بخش ۱۴ متر است.
پی بنا مانند سایر مقابر شیشه‌ریز، از سنگ و گنبد و جداره‌های آن خشتی است که از درون با گچ و از بیرون با کاهگل اندود شده است. در چهار طرف این آرامگاه چهار ستون به فرم هشت ضلعی وجود دارد. ورودی بنا در ضلع جنوبی واقع شده و احتمالاً در گذشته در جلوی ورودی، فضایی به مثابه ایوان ورودی قرار داشته که هم‌اکنون بخش‌های زیادی از آن از بین رفته و نمی‌توان به قطعیت دربارهٔ وجود آن اظهار نظر کرد.
🔹 در جداره‌های بیرونی بنا، طاق‌نماهای قوسی جناغی درون قاب مستطیلی مشاهده می‌شود. درون بنا این طاق‌نماها به صورت دوطبقه بر روی یکدیگر سوار شده‌اند. برخی از طاق‌نماها دارای خشت‌چینی مشبک است که کار نوررسانی و تهویه را انجام می‌دهد. ارتفاع طاق‌نمای زیرین از کف مقبره حدود ۴/۲۰ متر و ارتفاع طاق‌نماهای کوچک‌تر فرازین حدود ۲ متر است. در واقع، این طاق‌نماهای کوچک به عنوان گوشه‌سازی و طاق‌بندی جهت سوار شدن گنبد روی بدنه ایجاد شده‌اند که از بیرون نیز نمایان است.
🔹 حد فاصل طاق‌نماهای درونی بنا با قبه‌های گلین که ظاهراً در گذشته‌ای نه چندان دور فیروزه‌ای رنگ بوده‌اند، تزئین شده است. این قبه‌ها به صورت دو دایره درون یکدیگر به صورت محدب درون جداره جای گرفته‌اند.
منبع:سحر رستگار ژاله، مجید کلانوری: «آرامگاه‌های شهر جالق سراوان». اثر فصلنامه علمی فنی هنری، پاییز ۱۳۹۶، شماره ۷۸.
گروه گزارش