“آژنگ نیوز”:ضدقهرمان ها علیرغم نقش تاثیر گذارشان در جامعه ،مورد توجه لازم قرار نمیگیرند .در حالی که انها مثل قهرمانان کارکرد اجتماعی مهمی دارند.
در تابستان امسال (۱۴۰۳ خورشیدی)سعید رادبازیگر قدیمی سینمای ایران درسکوت تقریبی خبری درگذشت.اوحدود شش ماه نیزبیمار بود وبه همین جهت درخانه سالمندان بستری شده بود.راد که فیلمهای متعددی درقبل وبعد ازانقلاب اسلامی درکارنامه سینمایی اش داشت برای هردو نسل ،چهره شناخته شده ای بود.اما درمورد مرگ او(برخلاف دیگربازیگران قدیمی مثل فردین و ملک مطیعی)جنجال خبری نشدو کسی برای حضوردرتشییع جنازه اودرخیابانها ابرازتوجه !نکرد.دلایل متعددی دراین خصوص میتوان مطرح کرد.اما یک ویژگی بسیاربرجسته درخصوص این بازیگر مطرح بود که به آن خواهیم پرداخت.
سعید راد که درسال ۱۳۵۱ خورشیدی بازیگری را شروع کرد با سرعت به یک چهره شناخته شده سینمایی تبدیل شد به گونه ای که طی دوسال اودر ۱۸ فیلم سینمایی ظاهر شد.درهمان زمان نیز اوبا توجه به فیلمهایی که بازی میکرد به عنوان یک چهره ضد قهرمان به شهرت رسید. تا پیش ازاو چنین چهره ای با شهرت او در سینمای ایران ظاهر نشده بود. سینمای ایران سینمای قهرمانها و فردینها ودرنهایت جاهلها ونقش منفی ها بود.
درتاریخ معاصرالگوی ضد قهرمان یکی از ویژگی های محبوب کتاب ها و فیلم های مدرن بوده ،ودلیل خوبی هم داشته است. شخصیت‌های ضدقهرمان اغلب افرادی تنها یا منزوی هستند که معضلات اخلاقی معمول جامعه امروزی را تجربه میکنند. دردنیای هنری ضدقهرمانان به‌عنوان نمادی خاص برای تفسیرمشکلات اجتماعی بوده،وبرخی ازآنها ازمحبوب‌ترین قهرمانان آثار دهه‌های اخیرتبدیل شده‌اند. ضدقهرمان خصیصه‌های شخصیت‌های قهرمان را وارونه میکند.درحالی که یک قهرمان معمولی شجاعت،کاریزما،قدرت واحساس قوی عدالت را نشان می دهد،ضد قهرمان بیشترشبیه انسان های روزمره است. آنها ممکن است با معضلات اخلاقی دست وپنجه نرم کنند،نیت های خودخواهانه داشته باشند،اما با قاطعیت رفتارمیکنند یا حتی جنبه قهرمانی خود را به طورکامل ردکنند. نمونه برجسته ضد قهرمان درادبیات وهنرجهان دن کیشوت است.
البته قهرمان یکی ازقدیمی ترین کهن الگوهای شخصیت درتاریخ ادبیات است که شجاعت،فضیلت،خرد وسایرویژگی های تحسین برانگیزلازم درمواجهه با شررا به نمایش می گذارد. اما درعصرمدرن ضد قهرمان این ویژگی ها را رد میکند.
درآثارهنری معمولا ضد قهرمان درمقابل فرد شروراست ودرعین حال،این دو نقش متفاوتی درادبیات وهنر دارند. فرد شرورنیروی اصلی مخالف در یک داستان است وهمیشه سرراه قهرمان داستان قرار می‌گیرد.اما درمقابل،یک ضدقهرمان ممکن است ویژگی‌های شرورانه داشته باشد.اما،آنها همیشه قهرمان داستان و کانون اصلی شکل روایی هستند.حتی اگر اهداف آنها تحسین برانگیز نباشد،آنها میتوانند شرور هم باشند،اما داستان حول درگیری های آنها متمرکز شده است.
ازدیدگاه دقیق ترچند ویژگی کلیدی اکثرشخصیت های ضد قهرمان را برجسته میکند.ویژگی اول سرپیچی ازاخلاق و فلسفه وقاعده های استاندارد ومرسوم است.نکته دیگرعدم پشیمانی ازاعمالی است که معمولاً «بد» تلقی می‌شوند،اما با همین اخلاق آنها به سمت مشکلات و بدی های جامعه یورش می برند.همچنین درحقیقت ضد قهرمان درگیر یک مبارزه درونی است.آنها اغلب باید بین اخلاق خود وجامعه یکی را انتخاب کنند.زیرا به حالت‌های متعارف ومرسوم پایبند نیستند.بنابراین توجه به این نکته حائز اهمیت است که ضد قهرمان ها لزوماً «آدم های بد» نیستند.آنها حتی ممکن است احساس قوی عدالت،خوبی وعشق به انسانیت داشته باشند.اما،ازآنجا که آنها با جهان درکل مخالف هستند،واغلب دردیدگاه های منحصر به فرد خود تنها هستند،مجبورمیشوند تصمیمات دشواری بگیرند یا حتی کارهای بد را برای کسب نفع بیشترِ جامعه انجام دهند.
ازآنجایی که ضدقهرمان به‌رغم نقص‌هایش،معمولاً بهترین نیت را دارد،ویژگی‌هایی که معمولاً به این شخصیت نسبت داده می‌شود می‌تواند هم مثبت و هم منفی باشد.ضمن آنکه اصولا نقایص ضد قهرمان قابل تشخیص است وعیوب ضدقهرمان معمولاً کاملاً آشکار است وحتی فراتر از آن اصلا او نمی خواهد این نقایص را پنهان کند.اما مهمترین نکته درمورد ضد قهرمان ؛واقعی و شفاف بودن اوست.درحالی که برخی ازقهرمانان تمایل دارند جهان را با عینکی برچشم رنگی وصرفا زیبا درک کنند،ضدقهرمانان جهان را آنطورکه واقعاً هست،با تمام عیب ها ونقص هایش می شناسند ومی پذیرند. آنها نه خوش بین هستند و نه بدبین – واقعیت را پذیرفته و با آن برخورد میکنند.
نویسنده:حسن محرابی
گروه گزارش