“آژنگ نیوز”:محمود مختاریان (متولد ۱۳۳۰ در تهران) در سال ۱۳۴۸ وارد روزنامه کیهان شد و تا سال ۱۳۵۶ در این روزنامه با عنوان معاونت فنی سردبیری فعالیت داشت. مختاریان سپس به مدت یک سال به روزنامه الاهرام پیوست. او همچنین به مدت سه ماه در روزنامه گاردین کارآموزی کرده‌است. او در سال ۱۳۷۲ به روزنامه ایران پیوست و تا ۱۳۹۵ به فعالیت در این روزنامه ادامه داد. در سال ۱۳۹۳ وزارت فرهنگ و ارشاد ایران از مختاریان به عنوان «پیشکسوت روزنامه نگاری» تقدیر کرد.همچنین در سال ۱۳۹۶، دانشگاه سوره نیزاز ۴۵ سال فعالیت مطبوعاتی مختاریان تجلیل کرد. مختاریان از سال ۱۳۷۰ تدریس خود را در زمینه فتوژورنالیسم و صفحه‌آرایی شروع کرد.
جناب استاد مختاریان موضوع گفتگوی ما در خصوص نقش مطبوعات و بخصوص عکس است . به عنوان مورد برجسته این نقش و اهمیت آن، تصویری که از دیدار حضرت امام خمینی ره با همافران در نوزدهم بهمن سال ۱۳۵۷ منتشر شد ه مورد نظر ماست.میخواستم برایمان توضیح دهید که مطبوعات و عکس ،چگونه بر روند انقلاب اسلامی تاثیر گذاشت؟
ابتدا در مقدمه باید بگویم در عکاسی بحثی داریم با این عنوان :عکسی که میگیریم ،امروز عکس خبری است ولی فردا به تاریخ تبدیل می شود .این امر بیانگر نقش و اهمیت تصویر در فعالیت مطبوعاتی است.
در مورد تاثیر تصویر بر مخاطب، نمونه های فراوانی نیز در دنیا وجود داشته و سابقه دارد. به بیان دیگر تاثیرگذاری عکس یک موضوع برجسته و قابل اعتنا است. عکس دیدار حضرت امام و همافران در آن مقطع از تاریخ انقلاب اسلامی ،تاثیر بسیار مهمی در روند انقلاب اسلامی داشت. دیدار نظامیان با امام بسیار مهم بود .این دیدار حمایت بخش قابل توجهی ازنظامیان، از حضرت امام را نشان می داد . دیدار نظامیان به عنوان طرفداران این نهضت ،می‌توانست بر روند انقلاب اسلامی تاثیر فراوانی داشته باشد. به همین جهت انتشار این عکس نیز به عنوان یک سند در مورد همبستگی نظامیان و انقلاب بسیار مهم بود .اولین واکنش رژیم پهلوی این بود که نسبت به صحت این عکس واکنش نشان دهد و آن را رد کند .یعنی نظامیان اعلام کردند چنین عکسی وجود خارجی ندارد .بلکه این عکس ساخته شده است .اما با سرعت و طی تماس با امام ایشان اعلام کردند که این عکس واقعی است و نظررژیم به هیچ وجه صحت ندارد.
از این مراسم چند عکس تهیه شده بود و به دلیل آن که ضرورت داشت چهره نظامیان مشخص نشود. تصویری که از پشت سر نظامیان گرفته شده بود ،برای چاپ تایید شد. زیرا در این عکس هم تصویر نظامیان با لباس فرم و هم تصویر حضرت امام به وضوح مشخص بود . به طور کامل این تصویر این پیام را که نظامیان با رهبر انقلاب اسلامی همراه هستند و از نهضت حمایت میکنند را به عموم مردم می رساند. این عکس با تصمیم شورای سردبیری منتشر شد . این اقدام علیرغم اینکه آنها می دانستند که امکان دستگیری و تعقیب آنها از سوی نظامیان طرفدار شاه وجود دارد ،صورت گرفت.البته نظامیان طرفدار رژیم پهلوی به جستجوی دست اندرکاران انتشار این عکس پرداختند .اما با توجه به چاپ آن در دیگر روزنامه ها و گسترش انتشار آن، این امکان را به دست نیاورد .این عکس در حقیقت باعث شد که سقوط رژیم شاه شدت بگیرد .زیرا برخی نظامیان برای برخورد با این موضوع که اکثر نظامیان از حضرت امام پیروی میکنند ،دستور حکومت نظامی ، دادند و مقرر کردند که از ساعت ۴ بعد از ظهر به بعد اجتماع در خیابان ها و حضور بیش از سه نفر در یک مکان ممنوع است. اما بلافاصله حضرت امام اعلام کردند که این اقدام نظامیان طرفدار ؤژیم پهلوی واعلام حکومت نظامی بی ارزش است و مردم به خیابان‌ها بیایند .با حضور مردم در خیابان‌ها حکومت نظامی در هم شکست و ضعف این گروه از نظامیان بیش از پیش مشخص شد . به این ترتیب عکسی که در نوزدهم بهمن به چاپ رسید ،یکی از موجبات سقوط رژیم در روزهای ۲۱ و ۲۲ بهمن ماه سال ۱۳۵۷ شد. ارتش مدافع رژیم پهلوی فروپاشید و رژیم سقوط کرد.
ظاهرا این شماره از روزنامه ظاهراً تیراژ بسیار بالایی داشت و با استقبال فراوان مردم مواجه شد؟
در آن زمان به دلیل وضعیت فوق العاده کشور ورود و عرضه کاغذ مطبوعات با مشکلات فراوانی روبرو بود.اعتصاب در گمرکات منجر به تعطیلی فعابیتهای گمرکی شده بود. از طرف دیگر قرار داد خرید برخی از کاغذها هم لغو شده بود.همه این مشکلات یعنی اینکه کاغذ کم وارد می‌شد و قیمت آن بسیار بالا رفته بود .همچنین بیشتر مواقع سعی می کردیم که مقداری از کاغذها را ذخیره کنیم تا در مراحل بعدی اگر کاملاً ورود و عرضه کاغذ با مشکل مواجه شد، از این ذخیره استفاده شود. از طرف دیگرمطبوعات با استقبال بسیار زیادی مواجه بودند .مردم جلوی کیوسک روزنامه فروشی ها صف می کشیدند و حتی وقتی در کیوسک ها روزنامه تمام می شد .مردم برای خرید آن به محل روزنامه و چاپخانه آن مراجعه می کردند. با همه این مشکلات موجود بر سر راه در زمینه کاغذ ،این شماره از روزنامه کیهان با تیراژ یک میلیون و ۴۰۰ هزار نسخه چاپ شده و تمام تیراژ آن نیز بفروش رفت. یعنی در حد بسیار بالایی از این عکس استقبال شد. این موضوع نشان دهنده تاثیر مطبوعات و نیز تصویر مورد نظر است.
در حال حاضر هم شما چنین نقشی برای تصویر در مطبوعات قائل هستید؟
این نکته را باید در نظر داشت که استفاده درست و به موقع از این تصویر موجب این همه استقبال و نیز تاثیر گذاری آن در روندانقلاب اسلامی بود .این تاثیر در دنیا نیز وجود داشته است. تصاویری که در ویتنام از واقعه میلای منتشر شد ،کشتار میلای را به عنوان یکی از فجایع جنگ معرفی کرد واز عوامل موثری بود که مخالفت آمریکاییان با ادامه حضور نظامی کشورشان در ویتنام را شدت بخشید. این تاثیرات شگرف همچنان ادامه دارد و افزایش هم یافته است.
بنا بر این همچنان تصویر ،تاثیر بسیار زیادی در دنیای رسانه دارد.به گونه‌ای که در حوزه گرافیک و صفحه آرایی می‌گوییم که “فرم گاهی محتوا را نجات می‌دهد “یعنی یک عکس خوب می تواند گاهی اوقات ضعفهای خبر و یا محتوا را پوشش دهد.به بیان دیگر تصویر اولویت بیشتری نسبت به محتوا میتواند پیدا کند .علاوه بر آن ضعفهای محتوا را نیز پوشش داده و برای مطلب و در نتیجه رسانه جذابیت بسیار زیادی ایجاد کند. زیرا در حال حاضر،روزانه یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون عکس در دنیا گرفته میشود . تا پایان سال 202۰ اکثر رسانه ها ۸۰ درصداز ظرفیت رسانه اشان را به عکس اختصاص می دهند و ۲۰ درصد مطالب خواندنی، منتشر خواهد شد .از طرف دیگر مردم نیز به عکس علاقه نشان می دهد به گونه ای که امروزه ۶۰۰ میلیون عکس فقط در اینستاگرام منتشر می شود . عکس به قدری اهمیت پیدا کرده که روزانه شش میلیون عکس سلفی نیز گرفته میشود .به بیان دیگر عکس و تصویر دنیای امروز را وارد عرصه و مرحله دیگری کرده است.
گروه گزارش