“آژنگ نیوز”:مقبره مومنه خاتون که در جمهوری خودمختار نخجوان، واقع شده است از بناهای دوره اتابکان آذربایجان می باشد.مقبره مومنه خاتون یکی از نفیس‌ترین نمونه‌های آثار فرهنگی ترکی-اسلامی نخجوان است که توسط معمار برجسته عجمی ابوبکر اوغلو نخجوانی ساخته شده و در سیرانگاه عجمی (محل گردش به نام عجمی) در مرکز شهر نخجوان قرار دارد. این بنا از یک دخمه زیرزمینی و یک مقبره روی زمین تشکیل شده است.
داخل بقعه گرد، اما بیرون آن ده ضلعی است. پیش از این ارتفاع بقعه ۳۵ متر بوده و تحت تاثیر دوره های تاریخی مقبره آسیب دیده و ارتفاع ۲۵ متری باقی مانده است. بنیانگذار دولت بزرگ اتابگ آذربایجان، اتابی شمس‌الدین الدانیز، دستور ساخت این مقبره را به یاد همسرش مومنه خاتون که در سال ۱۱۷۵میلادی در گذشت، صادر کرد. در زمان سلطنت پسرش محمد جهان پهلوان تکمیل شد. در پی تشییع پیکر مومنه خاتون، آتابی شمس‌الدین الدانیز و پسرش محمد جهان پهلوان نیز در سرداب این اثر تاریخی به خاک سپرده شدند.
آرامگاه مومینه خاتون یک اثر هنری نفیس است. در کنار طاق‌های قبر، سوره‌ی قرآن یاسین به‌عنوان تزیینات گل‌گز حک شده بود و بر بالای هر طاق آیه‌ی قرآنی که می‌گوید «تمام قدرت از آن خداوند متعال است» نوشته شده بود. آیه ۲۵۵سوره مبارکه بقره آیت الکرسی بر روی کمربند ارتفاع چند متری اطراف دیوارهای داخلی قبر حک شده است. در سطح داخلی گنبد آرامگاه چهار مدال گرد به قطر ۱.۵ متر وجود دارد. کلمه محمد ۸بار روی مدال اول تکرار شده بود، عبارت محمد، ابوبکر، عمر، عثمان، علی در مدال دوم و چهارم نوشته شده بود، کلمات محمد، ابوبکر، عمر، عثمان، علی، فاطمه، حسن، حسین» بر روی مدال سوم نقش بسته و کلمه «الله» در وسط هر مدال قرار گرفته بود.
این مقبره توسط اتابک دجهان پهلوان در آوریل ۱۱۸۶ برای مادرش مومینه خاتون که همراه با همسرش، اولین اتابک شمس الدین الدینیز از اجداد سلسله الدگیز و بنیانگذار دولت اتابک ها محسوب می شود، ساخته شد.
گروه تاریخ