“آژنگ نیوز”:در بخش قبلی گاه شماری گیلانی(دیلمی)تقویمی از سرزمین کهن ایران و ۹ ماه از تقویم سالانه آن معرفی شد در ادامه درمورد ۳ ماه پایانی توضیحاتی داده می شود.
قسمت ۳
ایرانیان زمانی، سال را به شش پاره نامساوی تقسیم می‌کردند و هر کدام را یک «گاه» می‌خواندند و درپایان هر گاه، جشن پنج روزه موسوم به «گاهنبار» برگزار می‌کردند، گاهنبار نخست موسوم به«میدیوزرم» به معنای «میان بهار» در چهل و پنجمین روز آغاز سال برابر با روز «دی به مهر» درپانزدهم اردیبهشت ماه برگزار می‌شد که با «گالشی پنجک» و «میان بهار» گیلانیان مطابقت دارد.
چوپانان اشکور می‌گویند «پنجک» بر سه نوع است: گونه‌ای که خود آن را در گاهشماری به کارمی‌برند، به نام «گالشی پنجک» است که در پنج روز آغاز فروردین سال شمسی جای دارد. گونه دوم«گیل پنجک» نام دارد و به باور آنان ساکنان جلگه‌ی گیلان از آن بهره می‌برند و ۲۵ روز پس از «نوروزجلالی» است و پنجک دیگری به نام «روباری پنجک» دارند که ۵۵ روز پس از آغاز فروردین است(روحانی: ۱۳۷۴ص ۸۷ ـ ۸۸) .
۱۰ ـ دیه ما
دهمین ماه گاهشماری گیلانی است که به صورت دِما دیه یا ماو دین ما “ نیز آورده می‌شود. این ماه از ۲۰ اردیبهشت آغاز می‌گردد و تا ۱۸خرداد ادامه دارد ـ «دیه ما» سومین ماه بهار است، این ماه‌برای کوه‌نشینان از اهمیت زیادی برخوردار است.
مراتع سرسبز، چرای گوسفندان و گرم شدن هوا، زندگی را آسان تر می‌کند.
۱۱ ـ ورف نه ما”
«ورف نه ماه» یا «ورفن ما» یازدهمین ماه گاهشماری گیلانی است. این ماه از ۱۹ خرداد شروع می‌شود و تا ۱۷ تیر ادامه دارد.
محمدولی مظفری کجُیدی وجه تسمیه‌ی این ماه را مرکب از سه کلمه «ورف + نه + ما» (برف نیامده‌ماه) یعنی ماهی که در آن هرگز برف نیامد و یا نمی‌آید دانسته و افزوده که چوپانان در این ماه‌گوسفندان را از جایی که جنگل از قسمت صاف و هموار کوه جدا می‌شود، به بالای کوه که در این‌زمان برف ها آب شده‌اند و اغلب گیاهان رشد کرده‌اند و گل داده‌اند می‌برند.
آغاز «ورف نه ما» آغاز چله‌ی تابستان است و ماه اول فصل تابستان گیلانیان.
۱۲ ـ اسفندارما
دوازدهمین و آخرین ماه گاهشماری گیلانی است که به آن «اسپندارما» و«اسویندار ما» نیز می‌گویند «اسفندارما» از ۱۸ تیرماه خورشیدی شروع و تا ۱۶ مرداد ادامه دارد.
با سپری شدن این ماه، نوروز گیلانی و موسم جشن خرمن در مناطق کوهستانی گیلان آغاز می‌شود.
در گذشته‌های دورتر جشن‌ها و مراسمی که امروز هنگام فرارسیدن نوروز برگزار می‌شوند، در پایان این ماه برگزارمی‌شد.
گروه تاریخ