“آژنگ نیوز”:نمایی ازپل قدیمی وتاریخی منجیل برروی سفید رود. یکی از مهمترین رودخانه های گیلان،سفید رود یا سپیدرود(اسپی رو) نام دارد که از اتصال رودهای شاهرود وقزل اوزن در دره منجیل تشکیل شده و سرانجام به دریای کاسپین می ریزد. این رودمهم که خاستگاه تمدنی چون مارلیک بود، گیلان را به دو بخش بزرگ عربی و شرقی تقسیم می کند که بخش غرب آنرا در قدیم” بیه پس” و بخش شرق آنرا در سده های گذشته “بیه پیش” می گفتند.
این دو بخش دارای شهرها و مناطق جدا گانه ای با امیران و حاکمان مستقلی بود که مرکز و تختگاه بیه پس فومن و سپس رشت و بخش بیه پیش لاهیجان محسوب می شد. از نواحی مهم غربی آن به فومن، تولم کسگر، شفت ،رشت و تالش واز نواحی شرقی آن هم به لاهیجان لنگرود رانکوه ،رودسر و املش میتوان اشاره کرد.از خاندان های مهم حکومتگر بیه پس قدیم به اسحاقوندان و بیه پیش قدیم به سادات کیاییه می توان اشاره داشت که اولی در فومن ودومی در لاهیجان حکمر وایی داشتند.
به گواهی تاریخ، در اوایل قرن یازدهم هجری شاه عباس اول صفوی بعد از تصرف گیلان و از دست رفتن استقلال این سرزمین، تصمیم گرفت که خاندان های محلی وحکومتی آنرا را نیز براندازد.درآمد وثروت های گیلان به ویژه محصول ابریشم وبرنج آن چیزی نبود که شاه وقت ایران از آن صرف نظر کند. از اینرو با یورش بی رحمانه ی قزلباشان صفوی به گیلان وشکست کیاییان ، آخرین حاکم مقتدر آن خان احمدخان کیایی از راه بندر هوسم (رودسر)راه شیروان وبادکوبه(باکو) را پیش گرفت وتلاش ها و مذاکرات او در دربار عثمانی برای بازگشت به گیلان وتشکیل دوباره حکومت نتیجه نداد. در این زمان حوالی سال ۱۰۰۴ قمری بود که قصبه رشت به دستور شاه عباس مرکز کل ایالت گیلان و مبادلات بازرگانی آن شد و ازآن پس با اهمیت یافتن و ترقی رشت،مفاهیم بیه پیش وبیه پس در مفاهیم تاریخی از رونق افتاد و فومن و لاهیجان هم اهمیت خود را از دست داند و بعد ها در رده شهر ها درجه دوم قرار گرفتند.
گروه تاریخ