“آژنگ نیوز”: میرزا مهدی‌خان عکاسی یا میرزا مهدی خان پلکوهی که از او به عنوان عکاس میرزاکوچک خان نیز یاد می‌شود، یکی از عکاسان پیشگام در گیلان است که بر اساس اسناد و منابع تاریخی می‌توان وی را از بانیان صنعت عکاسی گیلان نامید. او متولد ۱۲۵۱ خورشیدی در رشت و فرزند محمدصادق پلکوهی و ام‌اسلمه بود که در تاریخ بیستم خرداد هزارو سیصدو بیست و دو نیز در اثر کهولت سن درگذشت.
یحیی ذکاء درباره‌‍‌ی میرزا مهدی‌خان می‌نویسد: «او مردی شریف و از عکاسان قدیمی گیلانی بود که عکس‌های فراوانی از رخدادهای جنگل و میرزاکوچک‌خان و یارانش برداشته که این عکس‌ها در دست خاندان‌های گیلانی باقی است».
ایرج افشار نیز در کتاب گنجینه‌ی عکس‌های ایران، میرزامهدی‌خان را تنها عکاسی معرفی می‌کند که در رشت عکاسخانه داشته است. عکاسخانه و خانه‌ی میرزامهدی‌خان عکاسی در مقابل مسجد صالح‌آباد، روبروی دکان مشهدی کاس‌آقا، دوست باوفا و یکی از یاران میرزاکوچک قرار داشت. آن‌گونه که خواهر زادش کریم کشاورز در کتاب یادگارنامه فخرایی نوشته است، میرزامهدی‌خان برای یاد گرفتن عکاسی و خریدن دوربین به تفلیس رفته بود. او از دوستان میرزاحسین خان کسمایی (شاعر و روزنامه‌نگار آزادی‌خواه گیلانی) و برادرش محمدخان کسمایی (نقاش برجسته‌ی گیلانی) بود. به گفته‌ی کشاورز، دوربینی که میرزا مهدی‌خان از تفلیس خریداری نموده بود در زمانه‌ی خود بسیار دقیق و معروف بوده و لنز ابژکتیو هیجده در بیست و چهار داشته است.
میرزامهدی‌خان ظاهری آراسته داشت و از آن‌جا که سیبیلی چخماخی شبیه به روس‌ها یا فرنگی داشت و دارای فکل بوده و کراوات می‌زد و ردنگت می‌پوشید به «مهدی ارس» معروف بود. میرزا مهدی‌خان عموما در زیر عکس‌های چاپ‌شده در عکاسخانه‌ی خود، عنوان «عکاسخانه‌ی میرزامهدی‌خان» را درج می‌نمود.
گزارش از: الهام کیانپور
گروه گزارش