“آژنگ نیوز”:طرح ماهیگیری جنوب یکی از طرحهای مهم درآمد زایی در دهه ۳۰ خورشیدی بوده است ابوالحسن ابتهاج در این مورد می نویسد:
یکی از طرحهای مهمی که به ابتکار من انجام شد جلب یکی از شرکتهای برزگ ماهیگیری ژاپن بود که از آنها دعوت شد به ایران بیایند و راجع به امکانات خلیج فارس مطالعه کنند برای انتخاب شرکتی که صلاحیت انجام چنین طرح مهمی را داشته باشد از یک مؤسسه آمریکایی که قبل از من در سازمان برنامه به معرفی اصل چهار مشغول کار بود خواستم در این باره نظر بدهد پس از انجام مطالعات لازم این مؤسسه شرکت ژاپنی عمران ماهیگیری جنوب را که از بزرگترین شرکتهای ماهیگیری ژاپن بود معرفی کرد. از این شرکت دعوت شد که نمایندگان خود را به ایران اعزام دارد و قراردادی با آنها تنظیم گردید که در نتیجه آن آنها، برای نخستین بار در خلیج فارس کشتی ماهیگیری که منحصراً برای این منظور ساخته شده بود و ظرفیتی در حدود ده تن در روز برای نگهداری ماهی یخ زده داشت به ایران آوردند.
برای اجرای این طرح در سال ۱۳۳۵ شرکت مختلطی که دو سوم ایرانی و یک سوم ژاپنی بود با سرمایه ۹۰ میلیون ریال که در سه قسط پرداخت میشد تشکیل شد و حسین نفیسی را که مدتی در شرکت شیلات شمال عضو هیأت مدیره شرکت بود و از افراد لایق و وظیفه شناس بود به عنوان مدیر عامل شرکت انتخاب کردم پس از چندی شرکت ژاپنی گزارشی به شکل یک کتاب مصور که به زبان انگلیسی چاپ شده بود به سازمان برنامه تسلیم کرد که نکات برجسته آن از قرار زیر بود
١- خلیج فارس یکی از غنی ترین آبهای دنیا از لحاظ وجود انواع و اقسام ماهی می.باشد
۲ -در خلیج فارس در حدود ۲۰۰ نوع ماهی یافت میشود که بعضی از آنها جزو مرغوبترین ماهیهای دنیا از لحاظ بازارهای ژاپن آمریکا و اروپا محسوب میشود.
تعداد ماهیهای خلیج فارس بحدی است که هر قدر صید در آن صورت بگیرد لطمه ای به نسل ماهی وارد نخواهد آمد بلکه از کثرت بی حد آن بنحوی کاسته میشود که به نفع نسل ماهی در آن آبها خواهد بود.
قیمت فروش ماهی در سرتاسر کشور با توجه به مرغوبیت آن از قرار کیلوئی ۱۳ الی ۳۶ ریال پیش بینی شده بود. ضمناً برای رسانیدن ماهی به بازارهای داخلی برنامه ای تنظیم شد که قطارهای یخچال دار هر روز ماهی تازه را از خرمشهر به تهران حمل نمایند و در بازار توزیع کنند. نتیجه این شد که آنچه به این ترتیب حمل و توزیع میشد زود بفروش میرسید و ماهی به قیمت ارزان در دسترس مردم قرار میگرفت بعد از سال دوم ژاپنیها از فرستادن کشتیهای صید به خلیج فارس خودداری کردند. وقتی تحقیق کردم معلوم شد یکی از اقوام بسیار نزدیک دکتر اقبال نخست وزیر وقت، با توسل به وسائل مختلف ژاپنیها را تحت فشار قرار داده بود که چنانچه حق الزحمه او که به ادعای خودش واسطه استخدام آنها بوده است پرداخت نشود اقدام به توقیف کشتیها خواهد کرد. وقتی این خبر به من رسید متحیر شدم زیرا احدی در این کار دخالت نداشت و استخدام شرکت ژاپنی منحصراً به دستور خود من انجام گرفته بود. مضافاً به اینکه ماده مربوط به عدم دخالت واسطه ها در قرارداد آنها نیز گنجانده شده بود. به محض اطلاع از این موضوع از خسرو هدایت قائم مقام سازمان برنامه که ضمناً سمت معاون نخست وزیر را نیز عهده دار بود خواستم که مراتب را به استحضار نخست وزیر برساند و از طرف من خواهش کند که از اقدامات آن شخص جلوگیری شود. نخست وزیر در جواب به هدایت اظهار داشته بود که در امور مربوط به اقوامش هیچگونه دخالتی ندارد. موضوع را به اطلاع شاه رساندم شاه گفت قضیه را با نخست وزیر در میان بگذارید. جواب دادم این اقدام صورت گرفته و متأسفانه نتیجه ای نگرفته ام. بالاخره ناچار شدم به ژاپنیها اطلاع بدهم که شخصاً مانع هر گونه اقدامی که ممکن است از طرف شخص ثالثی بعمل آید خواهم شد و به این ترتیب کشتیهای ماهیگیری ژاپنی یکبار دیگر به ایران اعزام گردید. سال بعد به من گزارش داده شد که ژاپنیها حاضر نیستند به عملیات خود در خلیج فارس ادامه بدهند و کسی هم علت آن را نمیدانست. در نتیجه اصرار من بالاخره نامه ای از شرکت ژاپنی رسید که در آن اظهار داشته بودند شرکت مایل نیست در کاری که بنیاد پهلوی در آن خالت دارد رقابت کند. معلوم شد بنیاد پهلوی که به اهمیت خلیج فارس از لحاظ صید ماهی پی برده بود تصمیم گرفته است وارد این کار شود.نامه شرکت را به شاه دادم و گفتم ملاحظه میفرمایید نتیجه دخالت بنیاد پهلوی در امور همین است.
به این ترتیب طرح ماهیگیری در خلیج فارش تا جایی که به سازمان برنامه مربوط بود ؛برای همیشه متروک ماند.
منبع خاطرات ابوالحسن ابتهاج جلد اول
گروه تاریخ