“آژنگ نیوز”:شیوه احترام به سبک ایرانی دردوره ناصرالدین شاه به گونه ای طبقاتی و دارای ابعاد اجتماعی پنهان بوده است. به روایت دکتر ویلیز که در دوره قاجاریه یعنی بیش از ۱۳۰ سال قبل از ایران دیدن کرده احترام چنین توضیح داده می شود:طولی نکشید که جریان دعوت ما به میهمانی‌های رسمی از طرف‌آنان آغاز گشت . درحالیکه منهم باطنا ” شوق فراوانی نسبت به این نوع میهمانیها و مشاهده رسوم و نحوه پذیرایی ایرانیان داشتم . شرط موفقیت در جلب نظر اشخاص در این نوع برخورد و معاشرتها ، آگاهی داشتن از نحوه برخورد و انجام تعارفات میباشد .
چیزی که ایرانیان به‌آن پیش از نحوه صحبت کردن و اطلاعات اشخاص تکیه می‌کنند . این نوع انجام تعارفات نسبت به اشخاص متفاوت است و هر کسی موظف است بنابر پایه و عنوان اشخاص طرز برخورد و رفتار خودش را نسبت به موقعیت آنان تطبیق دهد . از طرفی این اظهار ادب و احترام نسبت به میزبان هم نباید بیش از آنی که شایسته اوست باشد، در اینصورت ممکن است باعث خود بزرگ‌بینی طرف و حقیر شمردن میهمان تازه وارد خود گردد و از شئوناتش در مقابل میزبان بکاهد . البته قبول کلیه این تشریفات و رعایت این همه اصول در تعارفات برای من تا حدودی ثقیل و غیرقابل قبول بود مثل گفتن کلمه ” بسم‌الله ” بهنگام تعارف غذا بدیگری، یا هنگام دعوت تازه واردی ،به نشستن در کنار خودت .
در همان اولین جلسه‌ای‌که در میهمانی که شرکت کردم ،متوجه قائل شدن تفاوت زیادی در رفتار میزبان با اشخاص بهنگام ورودشان بمنزل ، یا از طریق نحوه بلند شدن تمام قد و بطور کامل او در مقابلشان ، و یا در صورت محترم تر بودن ،شتافتن به استقبال تا سرپله‌هاء یا حتی تا مقابل در منزل و با ادای احترام زیاد ،تعظیم و تکریم و خوش‌آمدگوئی فراوان آنها رابداخل دعوت کردنش‌شدم . بهمین طریق بهنگام خاتمه‌میهمانی و انجام بدرقه و خداحافظی . درحالیکه درمورد بعضی از میهمانان،میزبان نشسته در کنار در،بکلی خودش را به ندانستگی می‌زد و کوچکترین اعتنائی درباره بلند شدن بزیر پا یاحتی ” یاالله ” گفتن بهنگام نشستن نها از خود نشان‌نمی داد وگاه از تکان دادن سرو تعارف کردن نسبت به آنها هم خودداری می‌کرد .
از طرفی بطوریکه بعدها متوجه‌شدم در این‌کشور در صورت محترم بودن مخاطب بهنگام مکالمه بجای کلمه ضمیر مفرد “تو” او را “شما ” یعنی بصورت اول شخص جمع مورد خطاب قرار می‌دهند و خویشتن را بجای ” من ” بصورت کلمه ” بنده” اظهار می‌دارند . و هرگاه شئونات طرف مقابل،بالاتر باشد جمله ” سرکار شما” یا لغت ” جنایعالی ” را بکار می‌برند.البته ادای این نوع جملات در مورد اشخاص والا مقامی است که قصد میهماندار رعایت منتهای ادب و احترام در مورد آنان میباشد . درحالیکه درباره اشخاص دون پایه ، از طبقات پائین‌خانواده یا اجتماع مثل نوکر، کلفت و امثال اینها همان ضمیر مفرد ” تو” را بکار می‌برند .
هر چند که گاه درباره بچه‌ها هم درحالیکه مورد خطاب و غضب پدر یا مادر قرار گرفته باشند نیزلغت”توا” کاربرد دارد.
منبع:ایران در یک قرن پیش،سفرنامه دکتر ویلیز
گروه تاریخ