“آژنگ نیوز”: عاقبت تشکیل شرکتهای دولتی در ایران خودکشی وزیر!مالیه بوده است.متین دفتری با اشاره به این نکته می نویسد:
بدواً لازم است بیان کنم علت اینکه دولت ایران علت اینکه دولت ایران بتشکیل شر کت‌هائی برای‌بدست گرفتن بازرگانی خارجی کشور اقدام نمود چه بوده است.موقعیکه قرار داد بازرگانی با اتحاد جماهیر شوروی تجدید شد.کابینه فروغی که مرحوم داور وزیر دارایی آن بود نظر به تجربه که از عمل قرار داد اول و طرفیت مستقیم نمایندگی بازرگانی شوروی با افراد بازر گانان دردست بود چنین مصلحت دید در مقابل سازمان دولتی شوروی که یگانه عهده دار بازرگانی خارجی است سازمانی درایران بوجود آید که‌کار بازرگانی را بدست گرفته اولا نگذاردبازر گانان وتو لید کنند کان کشور بحال متفرق تسلیم شرایط معاملات دستگاه دولتی مقتدر و منفرد بشوند ثانیابنا بر تعهدی که دولت بموجب قرار داد داشت که همه ساله لا اقل صدی ده بر محصو لی که بمأمورین شوروی فروخته میشد افزوده شود بنگاه های دولتی ازاین از دیاد تولیدمراقبت کنند .
چون جمع آوری وخریدکالاها با اصول اداری و قوانین محاسباتی وفق نمیداد شرکتهای دو لتی با اختیار اتحصار ورود و صدور تأسیس شدکه عمال دولت بتوانند بدون دخالت و نظارت دیوان محاسبات مطابق مقررات مربوط به شر کتهای خصوصی با زرگانی مشغول داد وستّد بشوند.
دو عامل دیگر به تشکیل شرکتهای دولتی کمک کرد : اولاکنترل ارز بااین‌توضیح که چون شر کتها تحت نظر دولت‌اداره میشد انتظار میرفت از قاچاق ار ز که بدست افراد بسهولت میسراست جلوگیری بعمل آید . ثانیا مسئله پادار کردن قوه مولده ثروت یعنی کشاورزان که دو لت در نظر گرفته بود زارعین کشور توانائی خرید بیشتر بیداکنند و واسطه ها و دلالها از بین بروند و کلیه محصول آنها بوسیله بنگاه های دولتی مستقیماً ببهای خوب خربداری شود عمل‌تثبیت غله وخرید تریاک وغیره که آن زمان از طرف دولت شروع شد بهمین منظور بود .
دو لت بر ای اجرای این نقشه که با حسن نیت طرح شده ولی در عمل مفاسدی پیدا کردیک شر کت مادری با سرمایه دولت ازمحل قند دولتی موجود درگمرکات ( باختیار شر کت مرکزی ) و هفتاد میلیون ریال از وجوه خزانه( باختیار بانک کشاورزی) تشکیل داد .نظر این بود که تراز نامه کلیه شرکتها در شر کت مادرادغام شوند.
وقتیکه آن شرکت ها تشکیل شد من درهیئت دولت نبودم .آن شر کتها که متصدی امر بازرگانی شده چون بقدرت دولت وامتیاز انحصاری تکیه داشتند بدیهی‌است بازارشان گرم بودلیکن آنها که مأمورازدیاد تولید بودند اکثر کار بزرگی نتوانستند پیش ببرند.
اغلب شرکتهای دولتی شروع بگشاد بازی نمودند وعده زیادی اجزاء با حقوق‌های بالنسبه گزاف استخدام کرده بودند که سر و صدا زیاد بلند کرده بود البته حسادت هم که از عوامل تخریب همه‌کارها در این کشور است در این صدا ها بی دخالت نبود ؛ مستخدمین وزارتخانها غالبا بطمع اضافه حقوق زیادبه این شر کتها هجوم آورده چرخ دوایردولتی را ازکار میخواستند بیاندازند .کاغذپرانی وخبرچینی بدر بارشروع شد . و شاه را ازاین جریان سخت نا راضی نمودند والبته دسایس سیاسی بر علیه موسس این شر کتها ( مرحوم داور ) هم در وخامت اوضاع این شر کتها تأثیر خود را بخشید.
اوقاتی که من بسمت وزیر دادگستری وارد هیئت دولت شدم شاهد مذاکراتی بودم که دلالت بر بحران این بنگاهها داشت.مرحوم داور برای استرضاء خاطر شاه ازعده مستخدمین این شر کتها و میزان حقوق آنهاکاست و بعضی ازشرکتهای تولیدی را بعجله منحل نمود بالاخره هیئت نظارتی بوجود آوردکه از تبذیر وزیاده روی شر کتها جلوگیر ی کند . طولی نکشید که او مجبور بخودکشی شد و میتوانم بگویم که این بحران قطعا یکی از عوامل انتحار اوبود.
گروه تاریخ