“آژنگ نیوز”:داستان کلیسای مریم مقدس این کلیسای ثبت ملی در یکی از تاریخی‌ترین خیابان‌های تهران چیست؟ سید احمد محیط طباطبایی رئیس ایکوم ایران درباره کلیسا مریم مقدس واقع در خیابان میرزا کوچک‌خان (روبروی خیابان سی‌تیر) می‌گوید:
«محراب کلیسا، هنر دست نقره سازان ارمنی اصفهان است که از نظر کمیت و کیفیت در ایران اول است و در جهان هم چنین چیزی ندیده‌ام. یک‌چنین محراب نقره‌ای بی‌نظیر است.یکی از کلیساهایی که در آن نقره به کار رفته کلیسای «قیامت»( کلیسایی در بیت المقدس که بر مدفن مفروض حضرت عیسی (ع ) بنا شده است) است. در برخی کلیساهای اصفهان هم نقره به کار رفته اما در چند رج نه تمام محراب، از این حیث کلیسای مریم مقدس منحصر به فرد است.»
🔸او می‌افزاید:ساخت این کلیسا سال ۱۹۳۸ میلادی آغاز شد ، «نیکلای لائوری»(مایلو) معمار ارمنی طراحی آن را برعهده داشت و قرار بود این کلیسا را بسازد اما فوت می‌کند و «نیکلای مارکوف» می‌سازد.کلیسای مریم مقدس در ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ به شماره ۷۲۳۷ ثبت ملی شده است.
🔹به گزارش میراث‌باشی؛ می‌گویند در ۱۹۳۶.م، بررسی بنای کلیسای جدید آغاز شد و در ۱۷ آوریل ۱۹۳۷ .م، جلسه‌ای با حضور معماران ارمنی تشکیل و از «نیکلای لائوری» خواسته شد تا براساس بودجه شصت هزارتومان طرح کلیسا را ارائه کند. در این بین، آقای «رومان عیسی یان» هزینه بنای کلیسا را تقبل کرد و با فوت لائوری از نیکلای مارکف خواسته شد تا براساس بودجه یک صدهزارتومان کلیسا را بنا کند. و سرانجام در ۲۱ فروردین ۱۳۱۷ مراسم کلنگ‌زنی این کلیسا آغاز می‌شود.
🔹با وجود وقوع جنگ جهانی دوم و اشغال ایران توسط نیروهای متفقین، ساخت کلیسا ادامه یافت. در نهایت، در مرداد ۱۳۲۴ ، کلیسای مریم مقدس تهران به‌صورت رسمی افتتاح شد و کار خود را به‌عنوان مرکز مذهبی ارامنه تهران آغاز کرد
🔸محیط طباطبایی می‌گوید: این کلیسا شبیه کلیساهای ارتودوکس ساخته شده و شبیه کلیساهای ارمنی نیست اما یک کار جالب مارکوف این است که به احترام مایلو طراح این کلیسا در بالای ورودی کلیسا ماکت مایلو را طراحی کرده یعنی بالای ورودی، شکل کلیسای اولیه که با کلیسای ساخته شده متفاوت است را می‌بینید ( روی طاق ورودی
که کسی دقت نمی‌کند.)
🔸او ادامه می‌دهد:این کلیسا اولین کلیسای جامع ارامنه تهران بین سال‌های ۱۳۴۲ ش (۱۹۴۵ م)تا ۱۳۴۹ ش (۱۹۷۰ م) بود و بناهای مربوط به دفاتر اداری خلیفه‌گری ارامنه تهران و محل سکونت اسقف اعظم نیز در محدوده آن قرار داشت که بعدها به کلیسای سرکیس مقدس در خیابان کریمخان زند ابتدای خیابان ویلا ( نجات‌الهی)انتقال یافت. معمار کلیسای سرکیس مقدس «اوژن آفتاندلیانس» معمار تالار رودکی است.
🔸رییس ایکوم با اشاره به این که زیباترین کلیسای تهران در کلیساهای ارمنی به دلیل وجود محراب خاص، همین کلیسای مریم مقدس است، توضیح می‌دهد:در کلیساهای ارمنی فقط نقاشی می‌بینید و مجسمه ممنوع است. در این کلیسا تابلوهای نقاشی زیبا دیده می‌شود.
🔸او با اشاره به صندلی خالی و یک سازه سبک کوچک بالای سر آن که رویش صلیب حک شده و در سمت چپ داخل کلیسا قرار دارد، می‌گوید:این سازه گنبدش شبیه کلیسای جامع «اچمیادزین» ارمنستان است. این صندلی نماد صندلی «جاثلیق» رهبر ارشد کلیساهای ارمنه است.
رییس ایکوم ایران با اشاره به آجرهای قرمز رنگ نزدیک محراب توضیح می‌دهد:اینها سنگ‌های « توف» هستند که در معماری ارمنی کاربرد زیادی داشته، و مارکوف این سنگ‌ها را از ارمنستان به ایران آورده است و در کلیسای مریم مقدس به کار برده است.
🔸کلیسای مریم مقدس تهران پلان صلیبی‌شکل دارد. محراب کلیسا دارای سه پنجره نورگیر در قسمت بالایی خود و دو اتاق کوچک در دو طرف محراب به‌صورت قرینه ساخته شده‌اند. بالای کلیسا، گنبد کوچکی قرار دارد که بر مرکز نمازخانه استوار شده و نورگیرهای متعددی به فضای داخلی کلیسا نور طبیعی می‌رسانند.
🔸ناقوس‌خانه کلیسا در سمت غربی بنا با گنبد دومی بر بالای خود، جایی است که گروه کر کلیسا در بالکن آن، سرودهای مذهبی اجرا می‌کنند.
🔸در سمت راست حیاطِ کلیسا تندیس «یِپرم داویدیان گانتاکتسی» از چهره‌های نظامی انقلاب مشروطه ایران و در سمت چپ حیاط تندیس «هوهانس ماسحیان» نخستین سفیر ایران در ژاپن و اولین مترجم شکسپیر به زبان فارسی به چشم می‌خورد.
گزارش از مریم اطیابی
گروه تاریخ