“آژنگ نیوز”:تاریخ فکری، شاخه‌ای از تاریخ برای تبیین تاریخی اندیشه‌هاکه به تبلیغ و اشاعه تاریخی اندیشه‌ها می‌پردازد. تاریخ فکری ارتباط نزدیکی با تاریخ ایده‌ها دارد، شاخه‌ای از تاریخ که با ایده‌ها به‌عنوان ابژه‌های تحلیل رسمی برخورد می‌کند. تاریخ روشنفکری، مانند تاریخ ایده‌ها، ایده‌های بیان شده رسمی شخصیت‌های علمی و ادبی را در نظر می‌گیرد، اما احساسات مردم عادی را نیز در بر می‌گیرد – حتی توهمات رایج در محدوده تاریخ روشنفکری قرار می‌گیرد. از این نظر، تاریخ روشنفکری با تاریخ روان (مطالعه تاریخ با استفاده از روش‌های روان‌شناختی یا روانکاوی) و تاریخ فرهنگی ذهنیت‌ها یا نگرش‌های مردمی و پیش‌داوری‌های ناخودآگاه تلاقی می‌کند. به قول فیلسوف انگلیسی R.G. کالینگوود : «همه تاریخ»«تاریخ اندیشه است». یکی از دیدگاه‌های سنتی تاریخ که اکنون کنار گذاشته شده است، این است که تقریباً مترادف با تاریخ ایده‌ها است – تاریخ از کنش‌های انسانی تشکیل شده است. اعمال انسان را باید با نیات توضیح داد. و نیت بدون ایده شکل نمی گیرد. در مقیاس بزرگ‌تر، آموزه‌های مسیحیت هسته اصلی تاریخ‌های جهان‌شمول مشیت‌آمیز در غرب بود (تاریخی که سیر وسیع رویدادهای بشری را به‌واسطه اراده الهی در نظر می‌گرفت)، که تا قرن هجدهم، از زمان پذیرش یا رد آن، ادامه داشت. ایده‌های مسیحی، طرح اصلی تاریخ غرب تلقی می‌شد. هنگامی که برهان مشیت در شکل ساده قرون وسطایی خود اعتبار خود را از دست داد، توسط فیلسوف ایتالیایی جیامباتیستا ویکو (۱۶۶۸-۱۷۴۴)، با تصور او از استعاره های مناسب با اعصار مختلف بشریت، و توسط فیلسوف آلمانی G.W.F. هگل (۱۷۷۰-۱۸۳۱) که ایده آلیسم «عینی» او رشد روح یا ایده را به عنوان موتور محرکه تاریخ معرفی کرد.
ویکو از پیشگامان تاریخ فکری
در فنون بررسی تاریخی نیز، تاریخ ایده ها منبع مهارت های هرمنوتیکی مورد نیاز برای خواندن متون پیچیده بود. تفسیر قوانین باستانی و آموزه های دینی کارگاهی بود که در آن ابزارهایی جعل می شد که بعداً در تمام آثار تاریخی مورد استفاده قرار گرفت. تا زمانی که طرح‌های گمانه‌زنی‌ای که توسعه ایده‌ها را با فرآیند تاریخی شناسایی می‌کردند، عموماً بی‌اعتبار نشدند، و تکنیک‌های هرمنوتیکی آن به طور کامل در جاهای دیگر طبیعی شد، تاریخ فکری به یک تخصص تبدیل شد – اولین رشته تخصصی برای تکمیل تخصص‌های تاریخی سنتی سیاسی، دیپلماتیک. و تاریخ نظامی کمی زودتر از تاریخ اجتماعی پدیدار شد، و برای مدتی این دو متحد در مبارزه مشترک برای به دست آوردن مقبولیت بودند. ناسازگاری – در واقع، تضاد – بین این دو تنها بعداً ظاهر شد.
البته در چنین وضعیتی سردرگمی ممکن است به وجود بیاید. زیرا تاریخ ایده ها و تاریخ فکری گاهی اوقات به عنوان مترادف تلقی می شوند. همانطور که در بالا ذکر شد، اولی به درستی نام رشته ای است که در آن ایده ها خود موضوع اصلی هستند. پیچیده ترین رویکرد به تاریخ ایده ها توسط فیلسوف آمریکایی آرتور لاوجوی (۱۸۷۳-۱۹۶۲) صورت بندی شد، که بر آنچه که او «ایده های واحد» نامید، تمرکز کرد، مانند مفهوم زنجیره بزرگ وجود که از خدا از طریق فرشتگان گسترش می یابد. به انسان‌ها تا کم‌پیچیده‌ترین شکل‌های زندگی متهی می شود. لاوجوی این ایده را از ریشه های کلاسیک آن تا قرن نوزدهم در تفصیلات فلسفی و ادبی دنبال کرد. آموزه‌های فلسفی یا کلامی (مثلاً نظریه اشکال افلاطون، یا مانوی، یک جنبش دینی دوگانه‌ای که در ایران پایه‌گذاری شده است) به بهترین وجه به شیوه مطالعه واحد-ایده کمک می‌کند. با این حال، یکی از مشکلات تاریخچه ایده های واحد این است که تشخیص هویت یک ایده در طول زمان اغلب دشوار است. برای مثال، اصطلاح قانون طبیعی برای فیلسوفان رواقی، برای فیلسوفان انگلیسی توماس هابز و جان لاک و برای دادستان جنایتکاران جنگی نازی در دادگاه نورنبرگ (1945) معنای کاملاً متفاوتی داشت.
بدین ترتیب معنی همان کلمات می تواند به طور اساسی تغییر کند. این مورخ را به دیکشنری انگلیسی آکسفورد یا معادل های آن برای زبان های دیگر سوق می دهد تا اولین برداشتی از تاریخچه تغییرات معنا داشته باشد. با این حال، این مرحله باید با مطالعه گسترده در ادبیات معاصر تکمیل شود، نه تنها برای اینکه ببینیم کلمات چه بار نشانه‌شناختی را متحمل می‌شوند، بلکه برای اینکه ببینیم چه بحث‌ها یا مواضع مخالفی ممکن است در ذهن نویسنده وجود داشته باشد. در مجموع عبارت تاریخ فکری تا پس از جنگ جهانی دوم رایج نشده بود. به نظر می‌رسد که تاریخ فکری اولین عرضه خود را مدیون کتاب «ذهن نیوانگلند: از مستعمره تا استان» (۱۹۵۳)، اثر مورخ آمریکایی پری میلر (۱۹۰۵–۱۹۶۳) است که برای رویکردش به مجموعه ایده‌های مذهبی، سیاسی و اجتماعی به آن نیاز داشت.
امروزه رشته تاریخ فکری رویکردی بین رشته‌ای به تاریخ فکری با دامنه زمانی و جهانی ارائه می‌دهد. پژوهشگران این فرصت را دارند که متفکران و اندیشه های قرن چهارم تا بیست و یکم را در زمینه های جغرافیایی فراملی متنوع مطالعه کنند.
گروه گزارش