“آژنگ نیوز”:برق شهر تهران وحکایت غم انگیز خاموشی های آن یک ماجرای طولانی و ۱۲۵ ساله است.یعنی از زمان رواج بهره گیری از برق در شهر تهران، خاموشی ها، بیشتر از نور افشانی ها ،در خاطر مردم باقی مانده است. تا سال ۱۲۸۰ خورشیدی و اواخر دوره قاجار، شهر تهران فاقد نیروگاه برق بود.
در آن زمان معابر عمومی شهر نیز فاقد چراغ وروشنایی بود.فقط سردر جلوی منزل اعیان و اشراف دوپایه آهنی به نام “لنتی” دیده میشد که شبها چراغ نفتی در داخل آن می سوخت.در همین زمان بود که اولین مولد برق در اول خیابان امیر کبیر یک، مولد ۴۰۰ کیلو واتی متعلق به امین الضرب،که امتیاز آن را از دولت گرفته بود، نصب و فعال شد.این نیروگاه دارای دو پست ترانسفور ماتور بود که یکی در اول خیابان چراغ برق و دیگری در محل فعلی خیابان سیروس قرار داشت.مامور جمع آوری بهای برق دو نفر بودند که یک کیف چرمی با کمربند زیر کت یا لباده خود می بستند و از اول هر خیابان به در مغازه ها مراجعه میکردند و شعله شمار پول میگرفتند.زیرا کنتوری بکار نبود.
وضعیت چنین ماند تا در سال ۱۳۱۶ خورشیدی کارخانه شش هزار کیلو واتی اشکودا متعلق به کشور چکسلواکی سابق طی ۲۷ ماه نصب گردید .اما در آن زمان تهران فقط ۱۱ مشترک برق داشت و مردم به بهره گیری از برق اصلا تمایل نشان نمی دادند و حاضر نبودند از چراغ نفتی دست بردارند.در سال ۱۳۱۸ و ۱۳۱۹ دوکارخانه برق دیگر نیز فعال شدند.اما با وقوع جنگ دوم جهانی از سالهای ۱۳۲۰ به بعد، تعداد مشترکین برق افزایش یافت .در سال ۱۳۲۴ خورشیدی بنگاه برق تهران تاسیس شد تا مشکل کمبود برق را حل کند.
با افزایش میزان مصرف برق، پولدارهای تهرانی اقدام به خرید ژنراتور اختصاصی کرده و کارخانه کوچکی در محل زندگی خود نصب کردند.در سال ۱۳۳۶ خورشیدی تعداد این کارخانه ها به ۳۲ واحد رسید. در همین سال تعداد مشترکین برق تهران به ۱۲۰ هزار نفر رسید.
در نهایت به دلیل کمبود برق در ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۸ خورشیدی واحد برق آلستوم به وسیله محمد رضا پهلوی افتتاح و آغاز بکار و بهره برداری کرد.اما مشکلات برق از همینجا شروع شد.
در تیر ماه سال ۱۳۴۰ خورشیدی در حالیکه هنوز دو سال از تاسیس این نیروگاه نگذشته بود کارخانه برق الستوم آتش گرفت.مطبوعات آن زمان نوشتند:هنگامیکه متخصصین فرانسوی مشغول جوشکاری مخزن آب بودند جرقه به جدار چوبی مخزن سرایت کرد و حریق ایجاد شد.به دنبال این حادثه نیمی از تهران در تاریکی فرو رفت.خیابانها ،سینماها ،هتلها و کافه ها به خاموشی فرو رفتند. مردم در خانه ها وبرای تردد از شمع ،چراغ زنبوری و چراغ قوه استفاده میکردند.یخچالها از کار افتاد غذاها فاسد شد.امور چندین بیمارستان مختل شد و چراغهای راهنمایی که تازه نصب شده بودن از کار افتادند.
در مراحل بعد با سد سازی های متعدد نیروگاههای تولید برق از آب تاسیس شدند .ازجمله سد بر روی رودخانه کرج ،کارون ،سپید رود و…که بعدها همین سدها هم باعث بروز مشکلات در ساختار طبیعت کشور شدند.
با این حال مشکل قطع برق همچنان ادامه یافت به گونه ای که در خرداد ماه سال ۱۳۴۶ مجددا برق تهران دچار خاموشی شد .برق تهران و شمیرانات دو بار قطع شد. بار اول قبل از ظهر که مدت کوتاهی ادامه داشت و مجددا بعد از ظهر چهل دقیقه برق کل شهر قطع شد.
در سالهای بعدی هم مشکل قطع برق وجود داشت . تا اینکه در سال ۱۳۵۶ دوباره کارخانه برق آلستوم خراب شد!در تیر ماه سال ۱۳۵۶ خورشیدی اعلام شد مولد برق آلستوم باز هم خراب شد.با خراب شدن آخرین مولد برق آلستوم مدت خاموشی های برق بیشتر شد. به گونه ای که با افزایش میزان خاموشی برق؛ آب برخی از محله های تهران هم قطع شد.وزارت نیرو در آن زمان به شرکت فرانسوی آلستوم اخطار داد!و اعلام کرد پیمانکاران خارجی مسئول خاموشی برق هستند.
راه حل دولت هم ارایه جدول منظم خاموشی های برق بود!به هر محله روزانه ۴ ساعت برنامه خاموشی برق اختصاص داده شد. در تمام طول شبانه روز نیز برق مناطق مختلف تهران قطع میشد.دولت وقت از کارشناسان خارجی دعوت کرد به تهران بیایند تا مشکل برق را حل کنند. عده ای دیگر هم نشستند تا در مفاد قراردادهای منعقد شده با پیمانکاران خارجی تغییراتی ایجاد کنند. اما برق شهر همچنان قطع بود.
در سال ۱۳۵۴ گزارشی از وضعیت برق تهیه شد و در آن اشاره گردید نیروی برقی که تولید می شود نمیتواند با میزان برق مصرفی برابری کند و همیشه یک قدم از آن عقب تر است .همین نابرابری برق پایتخت را به صورتی در آورده است که مردم به آن برق صیغه یی لقب داده اند!
گزارش از:حسن محرابی
گروه گزارش