“آژنگ نیوز”:نشست ” رونمایی از کتاب روایت والا؛ روایت استاد علی رضاقلی از مسئله توسعه در ایران” به همت پویش فکری توسعه، کتاب شرق و خانه اندیشمندان علوم انسانی، روز سه شنبه ۶ شهریور ۱۴۰۳ در سالن فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. سخنرانان این نشست عبارت بودند از: رضا مجیدزاده، فرشاد مؤمنی، سید محمد بهشتی و رسول رئیس جعفری.
این نشست در ابتدا با پخش سرود ملی کشور، آیاتی از کلام الله مجید و ذکر نکاتی از سوی دبیر این نشست راجع به روند و عنوان جلسه شروع شد.
رضا مجیدزاده، نویسندهٔ این روایت، در ابتدا به جهت نبود رضاقلی در این نشست ابراز تأسف کرد و راجع به روند نگارش و عنوان‌بندی کتاب در زمان حیات و پس از حیات او گفت: این کتاب چکیده‌ای از نظریات رضاقلی است؛ بخش روایت در زمان حیات و بخش نقدها، پس از حیات او به رشته تحریر و چاپ درآمد.
او بر عنصر تاریخ در نظر رضاقلی از توسعه نیافتگی ایران، تاکید کرد و گفت: درک علل توسعه نیافتگی ایران ریشه در تاریخ ایران دارد و باید در این حوزه ژرف‌کاوی صورت گیرد؛ همچنین نباید از اهمیت تاریخ صرف نظر کرد و بهتر است جملات انگیزشی را کنار زد و با دید واقع‌گرایانه به مسئله توجه کرد؛ زیرا که سیر تاریخی مسائل همیشه گریبان‌گیر ما است.
او همچنین به توجه رضاقلی به تاریخ محقق ایران با توجه به نظریهٔ نظم اجتماعی داگلاس نورث پرداخت و گفت: رضاقلی در کنار تاریخ محقق به تاریخ محتمل نیز تاکید داشت و آن را از تاریخ محقق هم مهم‌تر می‌دانست.
مجیدزاده در ادامه گفت: رضاقلی به جهت ژرف‌کاوی در امور تاریخی دچار اعوجاج فکری، معرفتی و روش شناختی در مسیر بررسی سیر توسعه ایران نشد؛ چه در هیبت جامعه‌شناس و چه در کسوت یک نهادگرا؛ زیرا که او در هر دو حالت-جامعه‌شناس یا نهادگرا-غارت و استبداد را می‌دید.
او همچنین به کلیدواژه «ناامنی» در روایت‌های رضاقلی و نقش رانت و روابط قبیله‌ای در سازمان‌ها مدرن داخل کشور اشاره کرد.
در آخر از دست اندرکاران تهیه این روایت تشکر کرد و از خوانندگان این کتاب خواست تا با نگاه منتقدان فیلم به این اثر توجه کنند.
سید محمد بهشتی، ناقد این روایت، در ابتدا وجه افتراق رضاقلی با دیگر توسعه‌پژوهان را توجه به ایران به ما هو ایران و نگاه بینا رشته‌ای او در مطالعات توسعه دانست؛ زیرا که کثیری از توسعه پژوهان به توسعه نیافتگی تاریخی در ایران اشاره کرده‌اند اما کمتر کسی با پیوند این موضاعات با دیگر رشته‌ها سخن گفته است.
او راجع به منابع مکتوب و اشتباهات صورت گرفته در آنها با ذکر مثال‌های متعدد توضیح داد: ایران به جهت جغرافیا سرزمین بی‌قرار است با مردمان بی‌قرار و این بی‌قراری از سر عقل است و نه بی‌عقلی؛ زیرا که در همین بی‌قراری‌ها/بحران‌هاست که ما تلاش کردیم برای رسیدن به قرار و همین تلاش و اهتمام به قرار است که ایران را با این پیشینهٔ تمدنی سرپا نگه داشته است.
او در ادامه نگاه فقر محورانه به ایران را رد کرد و مسبب ایجاد این نگاه را آن دسته از پژوهشگران غربی خواند که پس از جنگ‌های ایران و روس به تحلیل وضعیت ایران پرداختند.
بهشتی شناخت فرهنگ را وجه اساسی رسیدن به توسعه دانست و روش برخورد با فرهنگ ایران را، خارج از تکلف و همراه با ملاطفت گوشزد کرد؛ و در آخر او نگاه نظریه پردازان ایرانی را در این امر مهم دانست زیرا که به گفته‌ی او در نگاه نظریه‌پردازان غیر ایرانی همیشه جوانبی پنهان می‌ماند و از قلم می‌افتد.
رسول رئیس جعفری، استاد اقتصاد، در ابتدا ابراز تاسف کرد که رضاقلی با عنوان کتاب‌های نخبه‌کشی و خودکامگی هنوز در ایران شناخته می‌شود و ایضا این نقد را به دانشگاه علوم اجتماعی وارد کرد که رضاقلی را به عنوان جامعه‌شناس هیچگاه نشناخته است.
او به بیان خاطرات مشترکش با رضاقلی و همچنین به شاخصه‌های اخلاقی او پرداخت و میهن‌دوستی را از مهم‌ترین صفات او برشمرد.
رئیس جعفری به تشریح فهرستی از مجموعه مقالات، کتاب‌ها، سخنرانی‌ها و مصاحبه‌های رضاقلی پرداخت و در خصوص انتشار آنها و کتابخانه شخصی او پس از وفاتش نکاتی را افزود.
فرشاد مؤمنی، رئیس مؤسسه دین و اقتصاد، ابتدا در توصیف رضاقلی او را یک روشنفکر تراز اول و یک ایرانی غیرتمند خواند.
او به روش میان رشته‌ای رضاقلی تاکید کرد و نگاه تک محور را برای ساحت فرم دانست نه محتوا.
مؤمنی با ذکر خاطره‌ای اذعان کرد: به کتاب‌های رضاقلی به لحاظ آکادمیک نقد‌هایی جدی وارد است اما به گفته خودش این کتاب‌ها متناسب با سطح عموم جامعه ایران به نگارش درآمده، لذا هر آینه در این سطح، کتاب‌های او مجموعه‌ا‌ی مفید هستند.
او به عنوان کتاب اگر نورث ایرانی بودپرداخت و در ادامه توضیح داد: رضاقلی اگر چه در وادی نظری و آشنایی که به فلسفه‌های علم داشت، گرایش به نهادگرایی در نوشته‌هایش به چشم می‌خورد، اما هیچگاه به لحاظ ایدئولوژیک نمی‌توان او را نهادگرا خواند.
وی نگاه رضاقلی به توسعه ایران را: «ایران پسانفتی، غیر مولد و اکنون‌زده» توصیف کرد و راجع به «اکنون‌زدگی» جامعه ایرانی در دیدگاه احمد فردید و نقد داوری اردکانی، به اختصار توضیحاتی افزود.
همچنین او به نقد نادیده‌گرفتن اقتصاد در مباحث جامعه‌شناسی و جایگزینی غلط واژه پیشرفت به جای توسعه پرداخت.
در آخر مراسم با تشکر از میهمانان مراسم و ذکر نکاتی از سوی دبیر نشست به اتمام رسید.
گروه گزارش