“آژنگ نیوز”:تاریخچه قرنطینه به صورت علمی به روایت قاجاریان بیانگر اهمیت پزشکی این شیوه از پیشگیری است.در اوایل قرن نوزدهم میلادی در جزیره مالت قلعه ای به عنوان قرنطینه برای ورود به ممالک اروپایی وجود داشته است. کشتی ها و مسافرانی که از مشرق زمین می آمدند در میانه دریای مدیترانه در این جزیره به قرنطینه میرفتند. توصیفات متعددی از این قرنطینه از زبان مسافران و سیاحان آن عصر وجود دارد. از جمله سرهارفورد جونز سفیر بریتانیا در بازگشت از ماموریت در ایران در سال ۱۸۱۱ میلادی از توقف در جزیره مالت نوشته است. اما یکی از مفصل ترین توصیفات از این قرنطینه در سفرنامه رضاقلی میرزا نایب الایاله نوه فتحعلیشاه دیده می شود. او پس از مرگ فتحعلیشاه در سال ۱۲۵۰ قمری و ادعای سلطنت و شکست و گرفتاری پدرش حسینعلی میرزا فرمانفرما حاکم فارس، با برادرانش از ایران گریخته و به بغداد و عتبات و شام رفته و سپس در بندر بیروت سوار بر کشتی بخار یا به قول خودش «مرکب ناری» شده که از راه دریای مدیترانه به انگلستان برود. او در میانه این سفر دریایی در محرم ۱۲۵۲ قمری برابر با آوریل ۱۸۳۶ میلادی به جزیره مالت رسیده و شرح قرنطینه را چنین نوشته است:
هر جهازی که می آید بواسطه اینکه شاید ناخوشی از قبیل طاعون و وبا داشته باشد از جهت احتیاط محلی معین نموده اند و قریب بیست و دو روز آدمی را در آنجا نگاه میدارند، بعد که از حالات او مطلع شدند و دانستند که او را مرضی نیست، مرخص نموده به هفت فرنگ که برود احدی متعرض آن نمی شود و اسم آن محل کارنتین است که در شهر ملتان واقع است(ظاهرا مراد در جزیره مالطه باشد)….عجب عمارتی و غریب بنائی به نظر رسید. شهری را عمارت از سنگ خاره کرده اند و کارانیتن قرار داده اند. و عمل بقواعد کارانتین در مذهب ایشان از جمله واجبات است. اگر خطائی سر زند، در عقوبت توقف کارانتین خواهد بود. و اما کارانتین حصاریست محکم و حصنی است مرتفع و مستحکم که حکماء و سلاطین فرنگ در هر یک از ممالک اروپه بنا نهاده اند و بقانون شریعت ایشان وقوف در کارانتین واجب است و فرار از آن، انسان واجب القتل است. کارنتین محلیست که بجهت ناخوشی طاعون و وبا و امراض مسریه بنا نهاده اند و در هر مملکت از ممالک فرنگستان بتفاوت فهم حکمای ایشان در مدت رفع ناخوشی های مسریه، طول مدت کارنتین را مدتی معین کرده اند. بعضی از ممالک چهل روز و پاره ای یکماه میباشد. ولیکن وقوف در کارنتین ملتان را مدت بیست و دو روز معین کرده اند….موکلان و نگهبانان چند در آنجا میباشند که بر خود واجب دانسته اند که متوجه قواعد و رسومات کارنتین بوده باشند و اگر نعوذ بالله عمدا یا سهوا از کسی سهوی در آن قواعد واقع شود، اگر پادشاه روی زمین باشد و کرورها برشوت دهد قبول نخواهد شد و از وی نخواهند گذشت.
و جهازاتی که از اطراف بحر اسود و مغرب میآید آنها را بکارانیتن نمیبرند و جهازاتی که از بحر ابیض میآید و ممالک روم و نمسه و مصر و اسکندریه می آید، آنها را بکارانتین می برند و قانون بر این است که از دور بجائی که آثار جزیره ملتان نمایان میشود، علمی زرد و بسیار بزرگ در بالای دکل کرده، علامت این است که ما اهل کارانتین میباشیم. بعد که لنگرگاه می آید باید با احدی ملامست نکند و احدی بایشان ملامست نخواهد کرد تا اینکه میرود بحصار کارانتین. کارانتین عمارتی است بسیار عالی مشرف بر دریا و جمیع مایحتاج از فروش و ظروف در آنجا آماده و مهیا است. اجاره و کرایه معین دارد. ماکولات و مشروبات از هرچه چشم بیند و دل تمنا کند….و اهل کارانتین نیز با یکدیگر معاشرت و مجالست نمیکنند مگر اشخاصی که در یک روز وارد کارانیتن شده باشند.
و منزل ایشان علیحده است و بجهت هر کس حدودی معین است که از حد خود نمی تواند تجاوز نماید. احدی نیز بحد او نمی تواند آید و اگر بیاید باید که مدت کارانتینش از سر گرفته شود. بعد از آمدن در کارانتین واجب است که آنچه از ماکولات و ملبوسات که دارد در این بیست و دو شبانه روز بهوا داده روی بندها انداخته تا امراضش رفع شود و هر روز کاپیتان کارنتین باید آمده و ملبوسات و ماکولات مشاهده کند اگر چیزی بهوا داده نشود ایام کارانتین تازه خواهد شد. بعد از اینکه ایام بیست و دو روز منقضی شد کپیتان همراه آمده شخص را بر ماشوبه سوار نموده میبرد بشهر. آن وقت مرخص است و کاغذ باو میدهد که فلانه کس از وقوف کارانتین گذشت و اگر معاذ الله در عرض راه دستش به یک نفر اهل کارانتین یا کسی که تازه وارد شده باشد بخورد دوباره او را بکارانتین برده بیست و دو روز را باید توقف کند و اگر احیانا کسی از کارانتین فرار کند یا از بحر ابیض آمده بکارانتین نرود قتل آن واجب و خونش هدر است. در شریعت فرنگیان حکم بقتل نیست مگر دو مرحله، یکی قصاص و دیگری فرار و طفره از کارانتین که البته خواهند کشت و نخواهند گذشت.
لازم به توضیح است که اولین مقررات قرنطینه انگلیسی، که در سال ۱۶۶۳میلادی تنظیم شد، برای محبوس کردن (در مصب تیمز) کشتی‌هایی که مسافران یا خدمه مشکوک به طاعون داشتند، ارائه شد. در سال ۱۶۸۳ در مارسی، قوانین جدید ایجاب می کرد که همه افراد مشکوک به طاعون قرنطینه و ضدعفونی شوند.
منبع: سفرنامه رضاقلی میرزا نایب الایاله نوه فتحعلیشاه، اصغر فرمانفرمایی قاجار، اساطیر ،چاپ سوم۱۳۷۳، ص۲۲۹تا ۳۰۹
نویسنده:سعید میرسعیدی
گروه گزارش