“آژنگ نیوز”:ساخت پل تاریخی ورسک و سرانجام مهندس آن از نکات جالب و عبرت انگیز تاریخ معاصر ایران است.
در جریان جنگ جهانی دوم، قوای روس و انگلیس درصدد ضربه‌زدن به آلمان هیتلری و نیروهای متحدش برآمدند و با توجه به موقعیت جغرافیایی خاص ایران و وجود خط راه‌آهن و چاه‌های نفت، این کشور را به‌عنوان محلی برای جابه‌جایی سریع اسلحه و مهمات بین نیروهای متفقین انتخاب کردند.
به این ترتیب، ایران در سال ۱۳۲۰ به اشغال ارتش متفقین درآمد و به «دالان پارسی» (Persion Corridor) معروف شد. وینستون چرچیل، نخست وزیر انگلیس و از فرماندهان قوای متفقین، بر اهمیت پل ورسک در پیروزی آن‌ها تاکید کرده بود.
جالب است بدانید که قبل از اشغال ایران به دست نیروی متفقین، آلمان به‌طرف مرزهای شوروی حرکت کرده و نیروهای روسی را به‌شدت زیر فشار قرار داده بود. حاکمان ایران از ترس اینکه بعد از روسیه، نوبت آن‌ها شود؛ به این فکر افتادند که کلیه پل‌های جاده‌ای و راه‌آهن کشور را مین‌گذاری کنند. محمد سجادی، وزیر طرق (راه) وقت به سال‌نامه دنیا چنین گفته بود:
«با شنیدن اخبار وحشتناک از جبهه‌های جنگ شوروی، دستور مین‌گذاری پل ورسک و پل‌های مهم دیگر راه‌آهن داده شد و این کار با دقت و به‌صورت محرمانه انجام گرفت؛ اما پس از اشغال ایران توسط متفقین، دستوری برای انفجار پل‌ها صادر نشد و متفقین هم از مکان دقیق مین‌ها باخبر شدند.»
قرارداد ساخت راه‌آهن سراسری در اردیبهشت سال ۱۳۱۲ با مدیرعامل این شرکت دانمارکی، «یورگن ساکسیلد» (Yorgen Saxild) امضا شد. او بعدها در کتاب خاطرات خود با نام «خاطرات یک مهندس دانمارکی» که در سال ۱۳۵۰ به چاپ رسید، نمایی از پل ورسک را روی جلد کتابش به کار برده بود.
پیش‌تر این شرکت موفق به ساخت ۱۲۰۰ کیلومتر خط‌آهن در ترکیه شده بود؛ از همین رو توانست مسئولیت این پروژه را به دست بگیرد. بر اساس این قرارداد، شرکت دانمارکی موظف به ساخت ۹۰۰ کیلومتر خط راه‌آهن در مدت‌زمان ۶ سال بود که در ازای ساخت هر متر راه‌آهن، حدود ۱٫۵ گرم طلای خالص (پنج دلار طلا) دریافت می‌کرد. به‌طور کلی ساخت این پل دو میلیون و ۶۰۰ هزار ریال هزینه برداشت.
طرح این پل هوشمندانه و زیبا کار مهندسی اتریشی به نام «لادیسلاوس فون رابسویچ» (L. Von Robcevidc) بود. وی در مصاحبه‌‌ای در آن روزگار گفته بود:
روزی که طرح احداث پل ورسک را تهیه کردم، مهندسان دیگر با نظر حیرت به آن می‌نگریستند و اجرای نقشه و احداث آن را در شمار یکی از فتوحات علم مهندسی به حساب می‌آوردند. حالا که این پل احداث شده است، همه، من و رفقایم را تحسین می‌کنند و آن را در شمار بهترین پل‌های قشنگ و شاهکار مهندسی می‌دانند.
«هانس اتو نا‌تر» نابغه ریاضی و پل‌سازی که انجام محاسبات پل‌های راه‌آهن سراسری ایران تحت نظارت او انجام شد، سرپرستی مهندسان محاسب و طراح پل ورسک را نیز برعهده داشت.
مهندس «والتر اینگر» اتریشی یکی از دیگر مهندسان ساخت پل ورسک بود که گفته می‌شود در زمان تکمیل پروژه سه خط طلا از روی پل به پایین پرت می‌شود و دار فانی را وداع می‌گوید و در روستای ورسک دفن می‌شود.
ساخت پل ورسک کمتر از دو سال به طول انجامید که در این مدت چندین بار توسط رضاشاه مورد بازدید قرار گرفت. او برای افتتاحیه پل در روز پنجم اردیبهشت ۱۳۱۵ شخصاً راهی این منطقه شد؛ آن هم از طریق خط راه‌آهن و قطاری که به دستور خودش ساخته شده بود. او در فیروزکوه از قطار پیاده شد و خود را به محل پل ورسک رساند. این طور روایت شده است که رضاشاه از دیدن این شاهکار مهندسی حیرت‌زده می‌شود و برای اطمینان از استحکام پل دستور می‌دهد که سرمهندس اتریشی با خانواده‌اش در زیر قرار بگیرند تا اولین قطار از روی پل بگذرد.
به کوشش غلامرضا علیزاده