“آژنگ نیوز”:امسال سال نهنگ است یا اژدها؟میدانیم که نام‌گذاری سال‌ها بر اساس حیوانات رسمی است که در اصل خاستگاه چینی دارد و بعد از حملۀ مغولان از فرهنگ چینی وارد ایران شد. مغولان و گروه های زیادی از ترک ها و تاتارها از مدت ها قبل از حملۀ مغولان به ایران در اثر ارتباط با چینی ها این نوع رسم را آموخته بودند و با حملۀ مغولان به ایران این رسم وارد ایران شد و به مرور در فرهنگ ایران نیز جا افتاد.
چینی های باستان کرۀ آسمانی را به دوازده قسمت مساوی تقسیم می کردند و به هر قسمت یک حیوان اختصاص می دادند. این تقسیم بندی ۱۲ گانه کرۀ آسمانی و نسبت دادن آن به برخی جانوران یا بهتر است بگوییم موجودات، نخستین بار در بابل دورۀ هخامنشی دیده شده است. بنابراین خیلی قبل تر از حملۀ مغولان، در فرهنگ اختربینی و نجوم شناسی ایرانی چنین تقسیم بندی وجود داشت. اما چینی ها علاوه بر این نوع نام گذاری، سال ها را هم براساس دوازده حیوان تقسیم می کردند. این رسم اخیر بعد از حملۀ مغول در ایران رایج شد._
وقتی که رسم چینی مذکور به واسطۀ مغولان وارد ایران شد، تغییراتی در آن صورت گرفت. از جمله مهم‌ترین آن ها تغییر نام سال اژدها در رسم چینی به نهنگ در رسم ایرانی بود. نهنگ در فارسی قدیم به معنای هیولای آبی بوده است. امروزه برای حیوان وال به کار می رود اما برخی محققان احتمال داده اند که در فارسی قدیم برای هر نوع حیوان وحشی داخل آب به کار می رفته است، جانورانی مثل کوسه، تمساح و مار ماهی. ممکن است همین فهم از نهنگ در فارسی قدیم باعث شده باشد که ایرانی ها حیوان اژدها در تقویم چینی را به نهنگ تبدیل کرده باشند.
بااین حال نظر گفته شده هم قطعی نیست و دلایلی وجود دارد که باعث می شود در درستی آن شک کنیم. مهم‌ترینش هم این است که ایرانی ها پیش از مغولان هم با اژدها کاملاً آشنا بودند. آشنایی ایرانیان باستان با اژدها از اوستا در کهن ترین مقطع تاریخ مدون ایران ثابت شده است. جالب اینکه ایرانی ها هم مثل چینی ها اژدها را حیوانی مار مانند تصور می کردند. اما در فرهنگ ایرانی اژدها حیوانی اهریمنی است در حالی که در فرهنگ چینی ها جانوری خداگونه است. این احتمال وجود دارد که به دلیل تلقی منفی که از اژدها در فرهنگ ایرانی وجود داشته است، ایرانیان حیوان اژدها در تقویم چینی را به نهنگ برگردانده باشند. هر چند نهنگ هم در فرهنگ ایرانی چندان خوش یمن نیست!
به هر حال بنا به دلایلی که دقیقاً معلوم نیست، سال اژدهای تقویم چینی به نهنگ در تقویم ایرانی تبدیل شده است. بنابراین سال ۱۴۰۳ خورشیدی هم سال اژدهاست و هم نهنگ، اما نهنگ ایرانی تر است. در پایان باید خاطر نشان کرد که برخی از ایرانیان در دوران معاصر به دلیل خاستگاه غیر ایرانی این رسم نام گذاری حیوانی سال ها، بر آن بوده اند تا آن را از بین ببرند. ابتدا باید گفت که از بین بردن یک رسم محبوب چند صد ساله به این سادگی ها نیست. دوم اینکه درست است که این رسم در اصل چینی بوده، اما به هر حال چند صد سال است در ایران جا افتاده و از آن مهم تر چون به خودی خود رسم بدی نیست، چه اشکال دارد که در ایران هم این رسم را گرامی بدانیم؟
گروه گزارش