“آژنگ نیوز”:ارزیابی کهن‌ترین سند ازدواج با محارم در میان مردم عادی در ایران باستان،بیانگر نکات متعددی است که به آنها اشاره می شود:
ازدواج با محارم در خاندان‌های سلطنتی در تمامی تمدن‌های باستان از چین گرفته تا هند و ایران و یونان و روم و مصر گزارش شده است. اما در مورد مردم عادی چطور؟ آیا عوام نیز همچون اشراف و نجیب‌زادگان گاهی با محارم خود ازدواج می‌کردند؟ مثلاً در ایران آیا اطلاعی داریم که تا چه اندازه اینگونه ازدواج‌ها در میان مردم عادی رخ می‌داده است؟
اسناد و مدارک باقی‌مانده در این زمینه بسیار محدود هستند. خیلی کم، به طوری که مورخان نمی‌دانند این کم بودن را به حساب از بین رفتن اسناد در طول زمان بگذارند یا به حساب کم بودن چنین روابطی در جامعه‌ی ایران. اما خوب است یادآوری شود که کهن‌ترین سند ازدواج رسمی با محارم در میان مردم در ایران باستان مربوط به دوره‌ی اشکانی می‌شود، که آن هم نه مربوط به ایرانی‌ها، بلکه مهاجران یونانی-مقدونی است.
از شهر دورا اروپوس (امروزه در سوریه قرار دارد) کتیبه‌هایی یافت شده است که در آنها به وضوح به ازدواج بین خواهر و برادر و همچنین عمو یا دایی با برادرزادگان یا خواهرزادگانشان اشاره شده است. این کتیبه‌ها متعلق به مردم عادی و مهاجران یونانی-مقدونی بودند که در ایرانِ اشکانی زندگی می‌کردند. مورخان البته می‌دانستند که در خاندان سلطنتی سلوکیان ازدواج با محارم رخ داده است، اما کتیبه‌های دورا اروپوس ثابت می‌کنند که حداقل این نوع روابط در میان یونانیان و مقدونیان معمولی هم وجود داشته است.
جالب است بدانید که بیشترین اسناد ازدواج با محارم در مصر باستان هم مربوط به مهاجران یونانی و مقدونی ساکن این کشور در دوران‌های هلنیستی و رومی می‌شود. با مقایسه‌ی این اسناد با کتیبه‌های دورا اروپوس چنین به نظر می‌رسد که یونانیان و مقدونیان مهاجر هم در ایران و هم در مصر به چنین روابطی تن می‌دادند. هنوز علت دقیق چنین ازدواج‌هایی روشن نشده است، اما بیشتر مورخان معتقدند که مهاجران یونانی و مقدونی جهت جلوگیری از هضم شدن جمعیت مهاجر در جمعیت بومی ایران و مصر دست به چنین ازدواج‌هایی می‌زدند تا اصالت یونانی خود را حفظ کنند.
کهن‌ترین گزارش تاریخی از ازدواج با محارم در ایران باستان متعلق به هرودت است. به گفته‌ی او، کمبوجیه پسر کورش بزرگ نخستین ایرانی بود که این کار را کرد. هرودت در گزارش خود تاکید می‌کند که تا قبل از کمبوجیه، پارسیان ازدواج با محارم را ناپسند می‌شمردند، اما کمبوجیه تصمیم گرفت تا با خواهرانش ازدواج کند. علت دقیق این تصمیم کمبوجیه، اگر گزارش هرودت واقعیت داشته باشد، معلوم نیست.
هرودت تاکید می‌کند وقتی که کمبوجیه تصمیم گرفت با خواهرانش ازدواج کند، چون این کار خلاف قوانین و آداب و رسوم پارسیان بود، مجبور شد با قاضیان سلطنتی مشورت کند و قاضیان هم از ترس جان خود این اجازه را به او دادند. این مطلب هرودت بار دیگر نشان می‌دهد که ازدواج با محارم در میان پارسیان خلاف قانون و عرف بوده است.
اکثر مورخان حدس زده‌اند که کمبوجیه احتمالاً تحت تاثیر ایلامیان یا مصریان باستان این کار را کرده است و هدف اصلی او از این کار جلوگیری از ظهور مدعیان احتمالی تاج و تخت بود که می‌توانستند از طریق ازدواج با دختران کورش بزرگ قدرت کمبوجیه را تهدید کنند. معلوم نیست ازدواج کمبوجیه با خواهرانش منجر به بوجود آمدن فرزندی شده باشد، چون هیچ فرزندی در تاریخ از این ازدواج‌ها ثبت نشده است.بنابر این سوال مهم این است که آیا با یک ازدواج تشریفاتی مواجه هستیم؟ به‌هرحال خوب است یادآور شدکه داریوش بزرگ نیز پس از تثبیت قدرت خود با تمام دختران کورش بزرگ ازدواج کرد و این نشان می‌دهد که ازدواج‌های سلطنتی تا چه اندازه بر معادلات سیاسی تاثیر می‌گذاشتند. اشراف و نجیب‌زادگان زنان خود را نه از سر عشق و علاقه، بلکه قدرت و ثروت انتخاب می‌کردند.
مأخذ:
Paul John Frandsen, Incestuous and Close kin Marriage in Ancient Egypt and Persia, 2009, pp. 58_59.
گروه تاریخ