“آژنگ نیوز”:مهرگان جشن ویژه اولین ماه پاییز است.روز مهر(۱۶) از ماه مهر تقویم باستانی معادل با ده مهر ماه تقویم جلالی، زمانی است که نام روز و ماه با هم یکی می‌شود و بنابراین زمان برپایی جشنی به نام مهرگان(-OIr. *miθrakāna)، که به مهر/میترا، (ایزد پیمان) اختصاص دارد.
مهرگان همانند نوروز و با اهمیتی هم سنگ نوروز، روز جشن اعتدال پاییزی، برداشت خرمن و جمع آوری خراج، از دیدگاه دینی روز آفرینش خورشید و بزرگداشت بغ مهر/میترا. از دیدگاه اساطیری، قیام کاوه و پیروزی فریدون بر ضحاک و بر تخت نشستن فریدون بر تخت در این روز است:
به روز خجسته سرِ مهر ماه
به سر بر نهاد آن کیانی کلاه
زمانه بی اندوه گشت از بدی
گرفتند هر کس ره بخردی
دل از داوری‌ها بپرداختند
به آیین یکی جشن نو ساختند
نشستند فرزانگان شادکام
گرفتند هر یک ز یاقوت جام
میِ روشن و چهره شاه نو
جهان نو ز داد از سرِ ماه نو
بفرمود تا آتش افروختند
همه عنبر و زعفران سوختند
پرستیدن مهرگان دین اوست
تن‌آسانی و خوردن آیین اوست
اگر یادگارست ازو ماه و مهر
بکوش و به رنج ایچ منمای چهر
در دوره هخامنشی پیروزی داریوش بر گئومات مغ به این روز نسبت داده شده است. شاه هخامنشی در چنین روزی جامه ارغوانی میکرد و به پایکوبی و شادمانی می پرداخت.
به همین ترتیب در دوره‌های بعدی، حوادث مهم دینی را به این روز نسبت دادند، ابن بلخی: “روز سرکوب مزدکیان توسط خسرو انوشیروان”. این رویه در دوران پس از اسلام هم تکرار شده است.
پس از اسلام، از زمان خلیفکان عباسی مهرگان (عر. مهرجان) به عنوان جشنی غیر مذهبی و با شکوه، همچون نوروز (عر. نَیریز)، در تقویم حکومتی جای گرفت و در سراسر قلمرو انیرانی عباسیان از یمن و مصر تا اندلس، برگزار می‌شد.
روزی که به گفته جاحظ، شاه “کارها و شغل‌ها” را تعیین میکرد.
مسعود سعد سلمان:
روز مهر و ماه مهر و جشن فرخ مهرگان
مهر بفزا ای نگار ماه چهر مهربان
مهربانی کن به جشن مهرگان و روز مهر
مهربانی کن به روز مهر و جشن مهرگان
جام را چون لاله گردان از نبید باده رنگ
وندر آن منگر که لاله نیست اندر بوستان
گروه گزارش