“آژنگ نیوز”:کوشانیان علاوه‌بر ایران با تمدن‌های چین، روم و هند در ارتباطِ سیاسی و اقتصادی بودند. در کتیبه‌ی “پیروز” یکی از برادرانِ شاپورِ اول که مدتی فرمانرواییِ خراسان را داشت، عنوانِ “پادشاهِ بزرگِ کوشان” برای پیروز یاد شده است. هرمزِ اول پسرِ شاپورِ اول نیز بر روی سکه‌های طلاییِ خود، عنوانِ “وزرگ[بزرگ]کوشان شاهانِ کوشان”¹ را برای خود بکار برده است.
امپراتوریِ کوشانیان در اوج ۳ مرحله متفاوت داشت.
۱. کوشان‌های قدیم
۲. کوشان‌های کبیر
۳. کوشان‌های متأخر
کوشانیانِ متأخر می‌بایست از سالِ ۲۳۴ میلادی، حکومتِ خود را آغاز کرده باشند. محققان یک مرحله‌ی اولیه نیز برای کوشانیان قائل شده‌اند که به دوره‌ی یونانی–بلخی شهرت دارد و مربوط به فرمانروایانِ سکاییِ این تمدن است. دوره‌ی “کوشانی–بلخی” هم، دوره‌ای متأخر است.
کوشانیان تاریخِ خود را بر مبنای سلطنتِ هر پادشاه انتخاب می‌کردند:
۱. تاریخِ هندی–باکتریایی که به تاریخِ سکاییِ قدیم معروف است و حدودِ سالِ ۱۵۵ قبل از میلاد شروع می‌شود،
۲. تاریخِ آزس، از سالِ ۵۷ قبل از میلاد،
۳. تاریخِ سکایی، از سالِ ۷۸ میلادی،
۴. تاریخِ کانیشکا، از سالِ ۱۲۸ میلادی تا پایانِ حکومتِ کوشانیان.
آثارِ تاریخی و مسکوکاتِ پادشاهیِ کوشان، در نواحیِ شرقیِ ایران، آسیای مرکزی و مناطقِ سیرکاپ، سیر سرخ، شیخان دهری، بهیتا(در جنوبِ الله آبادِ کنونی)، بگرام(شمالِ کابل)، بلخ(ناحیه‌ی دال و زرین تپه)، توپراق قلعه(قلعه خاکی در خوارزم)، قره تپه و فیاض تپه(حوالیِ ترمذ)، ختن، سرخ کتل و غیره یافت شده است.
کوشانیان تا قرنِ چهارمِ میلادی سلطنت کردند و شهرهای “پیشاور“(پایتختِ زمستانی)و “مثورا“(مثوره)دو مرکزِ مهمِ کوشانیان بود.
منابع:
۱. بیوار، “تاریخ مشرق قدیم“، در تاریخ ایران(کمبریج)، ترجمه‌ی حسن انوشه، تهران، انتشارات امیرکبیر، ج ۳، بخش ۱، ص ۲۹۶
۲. برای آگاهی پیرامونِ شیوه‌ی شهرسازی، تعدادِ شهرهای کوشانیان رجوع کنید به: لیتویتسکی، “شهرها و زندگی شهری در قلمرو کوشان“، در تاریخ تمدن‌تمدن‌های آسیای مرکزی، ص ۶۹ تا ۱۰۳
۳. تاریخ تحولات ایرانشناسی در دوران باستان، دکتر مریم میراحمدی، تهران، انتشارات طهوری، چاپ اول ۱۳۸۹، ص
۱۳۸
گروه گزارش