“آژنگ نیوز”:برای این که با تاریخچه وضعیت منابع آبی در ایران آشنا شویم لازم به توضیح است که اگر متوسط بارندگی سالانه بر روی کره زمین ۸۶ سانتیمتر باشد، متوسط بارندگی سالانه در کشور ما در حدود ۲۸ سانتی متر است. تازه با این بارندگی کم در اثر تابش آفتاب و شدت گرما و حرارت فراوان تبخیر هم زیاد است .چنانکه در تهران اندازه آن ۱۳ برابر بارندگی است و در بیابانک که در میان کویر است به حدود ۶۲ برابر میزان بارندگی می‌رسد.
البته توجه به این موضوع نیز ضروری است که این مقدار باران نیز به عدالت در سراسر سرزمین ایران تقسیم نشده است و قسمت عمده آن در دامنه کوه‌های بلند شرقی و در راه های تودرتوی آن و دامنه شمالی جبال البرز و قسمتی از کوهستان غربی این سرزمین فرود می آیند .
به سخنی دیگر ۲۷ درصد از کل باران سرزمین ایران فقط در حدود چهار درصد از سطح کل کشور می بارد که ارتفاع باران در این مناطق بیش از ۵۰۰ میلیمتر در سال است. بقیه ۷۳ درصد باران در ۹۶ درصد از سطح کشورر می بارد که مقدار آن از ۲۰۰ میلیمتر در سال نیز تجاوز نمی‌کند.
حتی در برخی از مناطق کشور میزان بارش باران در سال ۵ میلیمتر هم نمی رسد. به همین مناسبت است که اگر برای بسیاری از کشورهای دنیا مسئله‌ای به نام آب وجود ندارد.در کشور ما در در حکم گرامی‌ترین موهبت الهی است و رفع کمبود آب با ایجاد شیوه‌های مناسب بهره گیری از آب با سرنوشت این سرزمین گره خورده است.
بنابراین بهره گیری از این سرمایه فوق العاده مهم ،نیازمند و زحمات طاقت فرسا و برنامه‌ریزی‌های دقیق و موثری است. باید کمبود آب را جدی گرفت و با سختی و مشقت فراوان در این خصوص اقدام کرد.
برای درک اهمیت این موضوع اشاره به این نکته لازم است که در خصوص حفر قنات در و بهره گیری از قنات در هزار سال قبل در کتاب های تاریخی آمده است که در سمرقند برای حفر قنات اگر مجموع کاری را که مردم برای حفرشبکه مجاری زیرزمینی که زندگانی صدها خانواده را تأمین می کند حساب کنیم و کار و وقتی را هم که برای بهره داری و ترمیم دائم آن صرف می‌کند به حساب آوریم دچار شگفتی بسیار خواهیم شد.
زیرا برای آبیاری زمینی به مساحت ۸/۷ هکتار در منطقه خان دوآب حفر قناتی که طول آن در حدود ۳ کیلومتر است ضرورت دارد. یک قنات دارای مادر چاهی به عمق ۹۰ متر است و با توجه به اینکه در هر کیلومتر است ۱۰۰ تا ۱۲۰چاه باید حفر شود و در سرتاسر طول قنات حدود ۲۰۰ تا ۳۶۰ چاه ضرورت دارد.
در این صورت برای حفر چاه ها احتیاج به ۵۷ هزار متر مکعب خاکبرداری و بیرون آوردن سنگ است .تازه این مقدار سنگ ها از عمق ۴ تا ۷ متری بالا آورده می شدند. قنات گناباد نیز دارای چاهی به عمق ۱۴۰ متر و طول ۷۰ کیلومتر است.
قنات دیگری نیز در یزد وجود دارد که عمق چاه آن ۱۱۶ متر و طول آن ۱۲۰ کیلومتر می‌باشد.با توجه به اهمیت بهره گیری از آب باید اشاره کرد که در سراسر سرزمین ایران احتمالا بین ۳۰ تا ۵۰ هزار قنات ساخته شده اند. پطروشفسکی تعداد قنات های تبریز را تا ۹۹۰ بر می شمارد.
این میزان قنات در یک منطقه می‌تواند در نقاط دیگر کشور نیز تکرار شود. البته قنات علاوه بر آن که وظیفه انتقال آب را بر عهده داشت در هنگام حضور بیگانگان پناهگاهی امن برای ایرانیان بو.د همچنین قنات در کنار رودخانه‌ها و دریاچه‌ها منبع پنهانی آب نیز به شمار می آمد.
با مروری بر این آمار متوجه می‌شویم که در هزار سال پیش برای حفظ آب و بهره گیری درست از آن مردم متحمل چه مشکلات و سختی‌های می شدند. بنابراین اگر بخواهیم مشکلات را حل کنیم باید چند برابر آن سختی ها را متحمل شده و ضمن جلب مشارکت عمومی برنامه ریزی جدی نیز برای این امر انجام دهیم.
گروه تاریخ