“آژنگ نیوز:تولید صنعتی از زمان ورود کالاهای فرنگی آغاز شد ،تا بتوان جلوی ورود اینگونه از کالاها را گرفت.در اواخر دوره ناصرالدین شاه قاجار و پس از نهضت تنباکو( ۱۲۶۹خورشیدی و معادل ۱۸۹۱ میلادی)، فعالیتهای صنعتی بیشتر منحصر به تجارت و یا به بیان بهتر صرفا به واردات کالاهای صنعتی اختصاص داشت . تجارت ایران با کشورهای خارج منحصر به بلور ، چینی ، مقداری کمی قند و چای ، اسباب خرازی و چیزهای تجملی بود.کالاهای مورد استفاده از داخل هم به گونه ای بود که واردات محصولات خارجی را محدود میکرد.
در مناطق مختلف کشور نیز بیشتر صنایع دستی تولید می شد و اکثر روستاها کرباس بافی داشتند. چراغ آنها از روغن کرچک ، چراغ دان آنها از گل پخته لعاب زده و فیتیله چراغ شان مقداری پنبه بود که با دست، خوب تاب داده بودند. کشمش ، انجیر ، توت ، برگه و قیسی خشک هم از تولیدات خشکبار هر منطقه به شمار می آمد .ظرف های مسی ، فرشها نمد ، گلیم و قالی بود و اجمالا از خوردنی،نوشیدنی و گستردنی همه چیز به وفور و در هر حال برای تمام طبقات، از فرآورده‌های داخل کشور داشتند. پاره ای از اشیاء تجملی مانند پوست خز ، سنجاب و شال کشمیری و بلور و چینی و لوازم خرازی از خارج می آورد که تجارت آنها هم با تاجرهای مرزی بود.
این روند ادامه داشت تا اینکه روسها به تقلید از اروپایی ها کارخانه های ماشینی راه انداخته و از طرف دیگر نیز راه آهن تا به مرز ایران هم رسید .بدین ترتیب کشور ما هم برای فراورده های کارخانه آنها به بازار جدیدی تبدیل شد. از طرف دیگر مسافرتهای شاه به فرنگ سطح سلیقه در باری ها و در نتیجه رجال مملکت را بالابرد. به تدریج این وضعیت به طبقات پایین تر هم سرایت کرد و تغییر لباس ها به تدریج شروع شد و در اواخر دوره حکومت ناصرالدین شاه عمومیت پیدا کرد.
در نتیجه هر یک از این تغییرات باب تازه ای برای شکل گیری تجارت خارجی باز می کرد . همچنین به تدریج صنایع دستی داخلی نیز محکوم به نابودی شدند .راه اندازی جاده تجاری روسیه تا مرز ایران و از مرز ایران به پایتخت روسها را به فکر پیدا کردن بازار برای کالاهای کارخانه ای خود انداخت.در این میان انگلیسی‌ها هم به رقابت با روسها پرداختند .آنها از سمت جنوب و راه دریا به فکر ترویج تجارت کالاهای صنعتی خود به ایران بودند .در نتیجه پول های ایران برای برای خرید کالاهای خارجی به خارج از مرزهای ایران می‌رود.
بنابر این به تدریج این فکر نیز شدت گرفت که به جای خرید کالاهای خارجی، کارخانه های خارجی مانند پارچه بافی و قندریزی و از این قبیل که کالاهای آن مصرف زیادی در داخل کشور داشته اند ،خریداری شود .تغییر دیگری که اجباری بود نیز بدین صورت اتفاق افتاد که به جای تاجر های قبلی باید کارشناسان جدیدی که به اجبار ، اروپایی بودند ،وارد این عرصه شوند .به تدریج سفارتخانه های در داخل کشور به صورت نماینده های کمپانی عمل کرده و هر یک از کشورها در زمینه رواج مصرف کالاهای کشور خود در ایران فعالیت میکرد. با توجه به با انکه کارشناس های صنعتی خارجی بودند و سفارتخانه های خارجی نیز در داخل کشور فعالیت می کردند. تجار قبلی به دلال های تجارت خانه‌های خارجی تبدیل شدند. البته در این زمینه فعالیت هایی برای تاسیس کارخانه های داخلی ، انجام گرفت مانند دایر کردن کارخانه قند در کهریزک و کارخانه کبریت در الهیه توسط امین الدوله و البته با بهره گرفتن از سرمایه های خارجی صورت گرفت ،ولی تولیدات این کارخانه ها ،نتوانست با کالاهای اتریش و سوئد رقابت نماید و بسته شد.
به این ترتیب ایجاد کارخانه ها صنعتی در کشور به نتیجه نرسید و به جای آن سازمان اداری کشور تغییراتی پیدا کرد مانند تشکیل بانک‌های جدید . به وجود آمدن دستگاههای اداری مانند تشکیل شهرداری، شهربانی ،اداره ثبت اسناد و املاک ،اداره آمار ،بیمه های اجتماعی و فراهم ساختن عوامل ارتباطی تمدن جدید مانند تلگراف ،توسعه و تکمیل وسایل مخابراتی و همینطور وارد شدن ایران به اتحادیه پستی و تقویت شرکت پست ونیز فراهم آوردن زمینه های صدور کالاهای خارجی به ایران از طریق ساختن راه آهن دولتی ایران.
این روند ادامه داشت اینکه در آغاز سال های ۱۳۰۰ شمسی به بعد فعالیت های جدید صنعتی و ساختن کارخانه ها شکل گرفت. این اقدام در زمینه ای انجام پذیرفت که بتواند به نیازهای داخل کشور ایران پاسخ بدهد و آن هم تاسیس کارخانه های پارچه بافی و نساجی بود. به همین جهت اولین اقداماتی که دولت برای ترویج صنایع جدید به عمل آورد در بهمن ماه سال ۱۳۰۳ قانونی تصویب کرد که بر طبق این قانون و ورود ماشین های صنعتی و کشاورزی تا ۱۰ سال از پرداخت حقوق گمرکی معاف شدند . با این حال تا مدتها فقط دو کارخانه نساجی و نخ ریسی در کشور که راه اندازی شده بودند ، فعالیت می کردند .اما تا سال ۱۳۱۹ تعداد آنها افزایش قابل توجهی پیدا کرد.به این ترتیب در سالهای بعدی توجه به فعالیتهای صنعتی افزایش قابل توجه داشت و در قالب ایجاد کارخانه ها ی متعدد ،به تدریج در سراسر کشور گسترش یافت.
گروه تاریخ