“آژنگ نیوز”:بحران جمعیت در عصر زندیه یک از مشکلات حاکمیت آن زمان ایران بود. در این زمینه در کتاب امپراتوری بریتانیا و جهان که در سال ۱۹۸۹ چاپ شد، کریستوفر بایلی استاد تاریخ دانشگاه کمبریج نیز،به بحران جمعیتی ایران در عصر زندیه اشاره می‌کند.
او می‌نویسد: « جمعیت قلمرو زند کمتر از یک میلیون نفر بود در حالیکه بنگال جمعیتی بین بیست و پنج تا سی میلیون نفر داشت. کریم خان بازرگانان ارمنی و هندی و یهودی را تشویق کرد تا دوباره به ایران برگردند و ساکن شوند. او انبارهای غلات دولتی ساخت جهت تغذیه مردم جنوب که از نظر کشاورزی اوضاع مناسبی نداشتند. (غلات از شمال کشور و آذربایجان به سمت انبارهای دولتی در جنوب ارسال می‌شد).
نادرشاه ساختار فرسوده صفوی را به ماشین نظامی تبدیل کرد و سپس کریم خان این ارتش را به میزان کمتری تغییر داد، اما ارتشی موثر علیه افراد یاغی ایلات مخالف و همینطور علیه عثمانی و علیه منافع کشورهای دیگر در بصره بود. بعدها قاجارها بسیاری از سیاست‌ها و ساختارهای حکومت زند را به دلیل کارایی آن دنبال کردند مانند پرداخت مقرری ارتش به وسیله مالیات، نه این که زمین را بذل و بخشش کنند.»
لازم به توضیح است که جمعیت اصفهان در اواخر دوره صفوی حدود پانصد الی هفتصد هزار نفر بوده است!
گروه تاریخ