“آژنگ نیوز”:آناتول فرانس،نام مستعار ژاک آناتول تیبو (۱۸۴۴-۱۹۲۴)، است که در شهر پاریس متولد شده است.پدرش یک کتابفروشی را اداره میکرد که بسیاری از نویسندگان برجسته در آن رفت و آمد می‌کردند و در کتاب‌ها و مقالات مربوط به انقلاب فرانسه تخصص داشتند. او در کالج استانیسلاس،یک مدرسه پسرانه در پاریس،تحصیلات کلاسیک کاملی دریافت کرد و مدتی نیزدر مدرسه شارت تحصیل کرد. در مدرسه ،او ازپایه های یک فرهنگ محکم اومانیستی آگاهی یافت و سپس تصمیم گرفت زندگی خود را وقف ادبیات کند. پس از فارغ التحصیلی از کالج استانیسلاس،فرانس در کتابفروشی پدرش مشغول به کار شد.در سال ۱۸۷۶ به عنوان کتابدار مجلس سنای فرانسه منصوب شد.بدین ترتیب او حدود بیست سال سمت‌های مختلفی داشت،اما همیشه وقت کافی برای نوشته‌های خود داشت، به‌ویژه در دوره دستیار کتابداری اش در سنا از سال ۱۸۷۶ تا ۱۸۹۰. در مرحله بعدی فرانس فعالیت ادبی خود را به عنوان شاعر و روزنامه نگار آغاز کرد.
او مقالات متنوع ومتعددی را برای روزنامه Le Temps از سال ۱۸۸۶ تا ۱۸۹۳ نوشت.تقریباً نیمی از مطالبی که او در آن روزنامه به چاپ رسانده جمع آوری شده است و در قالب یک کتاب منتشر شده است و خوانندگان این مطالب با شیوه نگارش او در مطبوعات نیز آشنا می شوند. بدین ترتیب دانش خواننده از توانمندی های ادبی ئ نویسندگی آناتول به میزان قابل توجهی افزایش می یابد. خواندن این مقالات نیز آشکار میکند که او در عرصه روزنامه نگاری هم بسیار فعال و با پشتکار بوده است، همانطور که در حوزه های مختلف ادبی و نویسندگی نیز به همین گونه عمل کرد.به همین جهت می توان گفت که “حرفه” او از آن نقطه شروع شده و به نحو قابل توجهی فعالیت روزنامه نگاری او در اواخر قرن هجدهم فرانس را به عنوان یک چهره نیزادبی مطرح کرده است.
آناتول فرانس قبل از اینکه اولین موفقیت بزرگ خود را با کتاب (جنایت سیلوستر بونارد) به دست آورد،چندین داستان و رمان نوشته بود.البته این رمان جنایت… از آکادمی فرانسه جایزه گرفت.یعنی همان جایی که فرانسه در سال ۱۸۹۶ به عضویت آن درآمد. این داستان یک محقق سالخورده،احساساتی بیش از حد را به خواننده امروزی نشان می‌دهد.نکته مهم در مورد این رمان آن است که: مضمون خوش‌بینانه و کنایه‌های مهربانانه آن به عنوان واکنشی در برابر رئالیسم تام و تمام مکتب ادبی غالب امیل زولا مورد استقبال قرار گرفت.
اگرچه فرانس عمدتاً به عنوان یک رمان‌نویس و داستان‌نویس شناخته می‌شود،اما تولیدات ادبی او گسترده بود. زیرا او بسیاری از ژانرهای ادبی را تجربه کرده بود. پس از سال ۱۹۰۰، او تجربه های ناشی از مشغله های اجتماعی خود را در بیشتر داستان هایش وارد کرد. جنگ جهانی اول دیدگاه بدبینانه اش را تقویت کرد و او را به پناه بردن به خاطرات دوران کودکی سوق داد که در آثاری مانند پیتر کوچولو (۱۹۱۸) بر اساس آن،به تصویر کشیده شده است.
با توجه به کثرت نوشته های فرانس باید اذعان کرد که به نظر میرسد کمتر ژانر ادبی وجود دارد که او زمانی در آن فعالیت نکرده باشد. فرانس نویسنده ای متعلق به جریان اصلی کلاسیک گرایی فرانسوی است.سبک او که از ولتر الگوبرداری شده است، و همچنین بدبینی شهری و لذت گرایی روشنگرانه او، سنت داستان نویسی قرن هجدهم فرانسه را ادامه می دهد. این نگرش به زندگی، که در همه آثار او به چشم می خورد، به صراحت در مجموعه ای از اشعارقصار، باغ اپیکورنیز بیان شده است.
او در سال ۱۸۸۵ کتاب «دوست من» را منتشر کرد که نوعی رمان زندگی‌نامه‌ای بود که در کتابهای بعدی اش آن شیوه را به دفعات ادامه داد. آثار او در این دوره شامل داستان های تاریخی است که تمدن های گذشته را با جذابیت و بینش عمیق تداعی می کند.دوره گذار از بت پرستی به مسیحیت یکی از دوره های مورد علاقه او بود.در سال ۱۸۸۹، بالتازار،نسخه ای خیالی از داستان یکی از مغان، و در سال ۱۸۹۰، تائیس، داستان تغییر دین یک بارزون اسکندریایی در دوران مسیحیت را نگارش در آورد.کتاب بعدی او مادر مروارید،نام داشت. داستان مادر مروارید نیز مربوط به یک گوشه نشین و یک جانور است، یک ترکیب کنایه آمیز ازنمونه هنر نویسندگی آنتول فرانس.
مهمترین ویژگی فکری او از ابتدا شک ایدئولوژیک بود که در داستان های اولیه او نیز ظاهر شد.کتاب جنایت سیلوستر بونارد رمانی درباره یک فیلولوژیست بود که به کتاب هایش عشق می ورزید اما در موردزندگی روزمره گیج ومنگ بود. در کتاب نشانی از ملکه پداک، با احتیاط اعتقاد به امور ماورایی را نقد میکند.
در کتاب نظرات ژروم کوینارد ،سال،۱۸۹۳ درقالب یک منتقد سیاسی با بهره گیری از وقایع وشرایط روزبه نحوی کنایه آمیز و آگاهانه به بررسی مشکلات موجود در نهادهای بزرگ دولت فرانسه می پردازد.
زندگی شخصی
زندگی شخصی او دچار آشفتگی قابل توجهی بوده است.ازدواج اول او در سال ۱۸۷۷ با ماری والری گورین دو سوویل در سال ۱۸۹۳ به طلاق انجامید.او در سال ۱۸۸۸ با مادام آرمان دو کالیوه آشنا شده بود و زندگی مشترک آنها الهام بخش رمان های او تائیس (۱۸۹۰) بود، داستانی که در مصر درباره یک زن قدیس می گذرد. همچنین رمان نیلوفر قرمز که یک داستان عاشقانه است و ماجرهای آن در فلورانس رخ می دهد، نیز برداشتی از زندگی شخصی اوست .
وضعیت سیاسی
آناتول فرانس در در سالهای آخر زندگی اش به طور فزاینده‌ای از نظر سیاسی،طرفدارچپ افراطی بود و برای مدتی از حامیان حزب کمونیست فرانسه شد.اوخود را طرفدار سوسیالیسم می دانست وتلاش میکرد در حوزه سیاسی این نوع تفکر حاکم و غالب شود.
البته گرایش فرانس به سیاست بی مبنا و بی جهت هم نیست اگر به دوران زندگی او نگاه کوتاهی بیاندازیم می بینم که در دوران زندگیش وقایع تاریخی بسیار مهمی رخ داده و جامعه فرانسه دارای دوران بسیار پرتنشی بوده است.
دردوران زندگی او تغییرات مهم ،تاثیر گذار و بسیارزیادی در سیاست رخ داد. زمانی که او چهار ساله بود جمهوری دوم (دوران بین انقلاب ۱۸۴۸ فرانسه و کودتای ۱۸۵۲ ناپلئون سوم) تأسیس شد. در سال ۱۸۵۲ لویی ناپلئون به عنوان ناپلئون سوم امپراتوری اش را اعلام کردو امپراتوری دوم (۱۸۵۲-۱۸۷۰) آغاز شد. سپس نیز جمهوری فرانسه تشکیل شد. متعاقب آن نیز همه می دانند که جنگ اول جهانی رخ داد. بدین ترتیب آناتول فرانس در حداقل شش دوره مختلف تاریخی و نیز دو سیستم متفاوت و مختلف اداره کشور زندگی کرد.اما در کنار موضع گیری های سیاسی شخصی ونیز وضعیت متلاطم سیاسی در اجتماع ، مهمترین رویداد زندگی آناتول فرانس؛برایش در همین دوران رخ داد.
دریافت جایزه نوبل
آناتول فرانس در سال ۱۹۲۱ جایزه نوبل ادبیات را«به‌عنوان قدردانی از دستاوردهای ادبی درخشان اش، که ویژگی‌های آنها با اصالت سبک، همدردی عمیق انسانی، لطف و خلق و خوی واقعی است» دریافت کرد.در سخنرانی ای که توسط E.A. کارلفلد، دبیر دائم آکادمی سوئد انجام گرفت؛آناتول فرانس به عنوان: نویسنده رمان‌های تاریخی در مورد گذار از بت‌پرستی به مسیحیت ؛به دلیل تضعیف ایمانی که با شک و تردید سالم ،در قالب انسان‌گرایی ، رنسانس و اصلاح‌طلبی جدید طرح شده است، مورد ستایش قرار گرفت. “
کارلفلد در ادامه از او به عنوان “خدمتگزار وفادار حقیقت و زیبایی، وارث انسان گرایی و فردی از دودمان رابله، مونتن، ولتر و رنان” ستایش کرد.
کارلفلد گفت: “سوئد نمی تواند بدهی هایی را که مانند بقیه جهان متمدن به تمدن فرانسه دارد، فراموش کند. او گفته:ما در طول تاریخ به وفور هدایای کلاسیک گرایی فرانسه را مانند میوه های رسیده و لطیف دوران باستان را دریافت می کردیم.در غیر اینصورت بدون آنها کجا بودیم؟ این چیزی است که امروز باید از خود بپرسیم. در زمان ما آناتول فرانس معتبرترین نماینده آن میراث بوده است”. اما یکسال بعد آثار او در فهرست کتابهای ممنوعه پاپ قرار گرفت!
اروپایی ها و البته فرانسوی ها در زمان خود او را مرد ایده آل فرانسوی ادب می دانستند.آثار او به دلیل دانش گسترده،شوخ طبعی و کنایه،اشتیاقشان به عدالت اجتماعی، و وضوح کلاسیکشان قابل توجه است، ویژگی هایی که فرانسه را به عنوان وارث سنت دنیس دیدرو و ولتر نشان می دهد.در حقیقت او یکی از شخصیت های اصلی سنت اومانیسم لیبرال در ادبیات فرانسه است.
به همین جهت چنانکه اشاره شد نوشته‌های آناتول فرانس در دهه ۱۹۲۰ در فهرست کتابهای ممنوعه کلیسای کاتولیک روم قرار گرفت.اما به تدریج نوشته های او جایگاه خود را پیدا کرد.دربین سالهای ۱۹۲۵ و ۱۹۳۵،یعنی پس از مرگش آثار مختلف اوجمع آوری شده و در ۲۵ جلد منتشر شد. البته انتشار آثار کمتر دیده شده فرانس تا امروز هم ادامه دارد. به عنوان یک نمونه، در سال گذشته مجموعه جدیدی از آناتول فرانس شامل ۱۷ نامه و دو نسخه خطی از این رمان نویس، مقاله نویس، شاعر و منتقد فرانسوی انتشار یافته است. ۱۵ نامه را او از خانه اش در سنت سیر-سور-لوآر، به معمار ژان پل اوری نوشته است. محتوای نامه ها از بحث در مورد خانه فرانس و اثاثیه آن تا تحلیل سیاسی جنگ جهانی اول را شامل می شود.
درگذشت
فرانس در اواخر عمرش که نشان از خلاقیت مداوم ذهن اوست، همچنان به نوشتن رمان یا مقاله ادامه می داد.به واسطه همین روحیه و پشتکارش، برای بزرگداشت ۸۰ سالگی او، مراسم ادای احترامی جهانی در پاریس برگزار شد. اما اوشش ماه بعد و در ۱۲ اکتبر همین سال درگذشت. روز شنبه، ۱۸ اکتبر، مراسم تشییع جنازه ای دولتی در پاریس برگزار شد و پس از آن جمعیتی بالغ بر دویست هزار نفر در این راهپیمایی حضور داشتند.
نویسنده:حسن محرابی
گروه گزارش