“آژنگ نیوز”:کشت و توسعه چای مرهون تلاشهای محمد میرزا چایکار، ملقب به “کاشف السلطنه” است .اواز شاهزادگان قاجارو اهل تربت حیدریه بود .وی پس از سالها فعالیت وخدمات درحوزه کشت و توسعه چای ، در روز شنبه سی و یکم فروردین ماه سال هزارو سیصدو هشت خورشیدی در سن شصت و چهار سالگی در یک تصادف مشکوک در مسیر بوشهر به شیرزار در گردنه ملو و به روایتی به اشاره انگلیسی ها اتومبیلش به دره پرتاپ و کشته شد و طبق وصیتش در تپه ای مشرف به باغ کشاورزی چای لاهیجان مدفون شد.مرحوم چایکار برای آموزش کاشت ،داشت وبرداشت چای، چهار کارشناساس چینی نیز استخدام کرده بود که ایشان بعدها مسلمان شدند ودر لاهیجان ازدواج کردند. کاشف السلطنه ،در ازدواج اول خود با مرحومه گوهر خانم گرانمایه صاحب چند فرزند شد که نوادگانش امروزه با نام خانوادگی: چایکار،کاظمی و مصدقی شناخته می شوند. همسر دومش مرحومه امیرزاده خانم محمودی فومنی خواهرعبدالحسین خان فومنی ،مدیرالملک بود که از وی فرزندی نداشت.
کاشف السلطنه زمانی که بعنوان کاردار دولت ایران در هندوستان خدمت می کرد، مقداری از بذر و نهال چای خریداری شده را در آبان سال هزارو دویست و هفتادو نه خورشیدی وارد ایران نمود ویک سال بعد در دامنه کوه چاهانسر لاهیجان کاشت وبدین ترتیب نخستین مزرعه چای را در ایران احداث نمود وبه توسعه کشت آن در دیگر نقاط، از جمله تنکابن وفومنات همت گماشت. پس از این در سال هزارو سیصد و نه خورشیدی اولین بنگاه برای خریداری محصول چای در تنکابن گشایش یافت .
با رونق باغات چای نخستین کارخانه چایسازی نیز درکوه بیجارلاهیجان راه اندازی شد. این کارخانه ابتدا موسوم به کارخانه چای کشاورزی بود که بعدها به بخش خصوصی واگذار شد و نام “فجر” به خود گرفت. کارخانه مزبور حدود متاسفانه ده سال پیش تخریب شد.
سپس در سال ۱۳۱۴ خورشیدی توسط شرکت آلمانی هوختیف یک کارخانه چای در لاهیجان احداث گردید.هوختیف، بعد از کارخانه فجر ساخته شد و بر اساس نام شرکت آلمانی، سالها به کارخانه چای هوختیف معروف بود که بعد از انقلاب به «شهید اسلامی» تغییر نام داد.هوختیف در مکانی ساخته شده که مرحوم محمد میرزا چایکارکاشف السلطنه نخستین باغ های سبز چای را توسعه می داد.این کارخانه بعد از کارخانه فجر، سمبل طلای سبز گیلان است.کارخانه هوختیف که سالها متروک مانده بود، در ابتدای سال ۱۳۹۴، تعمیر و به عنوان « مرکز تحقیقات چای کشور» تغیییر کاربری داد و دستگاه های قدیمی چای خشک کنی، در بخشی از ساختمان کارخانه نگهداری می شود. با اینکه این ساختمان تبدیل به یک مرکز اداری و آزمایشگاهی در حوزه تولید محصولات جدید چای شده است.
در سال ۱۳۳۳ کارخانه چای “جاوید” فومن در منطقه شروع بکار نمود. این کارخانه با مشارکت شادروانان حاج احمد افشار دزفولی و حاج احمد دیبایی تبریزی بنیان گذاشته که بعدها در سال هشتادو هفت توسط مهندس سید عباس موسوی رهپیما موسس شرکت فومن شیمی ودانشکده فنی فومن خریداری وامروزه به نام “فومنات “به کار خود ادامه می دهد. بعد از این، کارخانه چایسازی مرحوم محمد تقی عمویی در سال چهل و کارخانه جیرده شفت در سال چهل ویک و کارخانه چایسازی آمارد(آستانه ای) صومعه سرا در سال چهل و شش یکی پس از دیگری راه اندازی شدند. در سال هزارو سیصدو شانزده نیز یک کارخانه چایسازی در لاکان رشت شروع بکار کرد.
در حال حاضر این صنعت متاسفانه رونق سابق خود را ندارد و باید بیش از پیش از آن و چایکاران شمالی( گیلان،مازندران, گلستان) حمایت شود. این سفارش وتاکید پدر چای ایران ،مرحوم میرزا محمد چایکار ملقب به “کاشف السلطنه” که زحمت بسیاری برای آوردن چای به ایران وکاشت آن کشید و حتی جانش را هم در این راه از دست داد است که:” ایرانی، چای ایرانی بنوش”.
گروه تاریخ