“آژنگ نیوز”:جنگ دوم جهانی تاثیر بسیار زیادی در اوضاع ایران داشته است.چند وقت پیش یک سریال درشبکه خانگی درحال تولید وپخش بود به نام” خاتون”.این سریال کلیات و زمان رخداد ش مربوط به سال۱۳۲۰و درگیرشدن ایران درجریان جنگ دوم جهانی است.”خاتون” ازنظر جلب توجه مردم به این رویداد تاریخی البته دارای اهمیت است. اگرچه این اولین سریال و یا فیلم سینمایی در این مورد هم نیست.اما این مقطع ازتاریخ درشکل گیری سرنوشت آینده کشورنقش بسیاری داشته است.درهمین ارتباط است که انتشار اسناد تاریخی ازسوی کتابخانه ملی ایران با عنوان”ایران در اشغال،اسنادی از اشغال ایران در شهریور ۱۳۲۰ توسط متفقین”نیزاهمیت دارد.
دراواسط قرن بیستم هجوم آشکارقدرتهای پیروزشده درجنگ دوم جهانی شامل روسیه،آمریکا و انگلیس به ایران وضعیتی قبلا کمترتجربه شده را در کشور،بوجود آورد.تأثیر جنگ جهانی دوم بر ایران مخرب بود.بی طرفی ایران نادیده گرفته شد و کشورعملاً استقلال خود را از دست داد.مهمترین مسئول کشور یعنی رضا شاه نیز با سرعت از ایران گریخت! نیروهای اشغالگر انگلیس و شوروی با حمایت آمریکاییها راههای اصلی و راه آهن ایران را برای اهداف خود بکار گرفتند و ایران امکان استفاده از تجهیزات و تاسیسات خود را نیز نداشت.همه اموال وامکانات کشورتوقیف ونیروی انسانی و تجهیزات ایرانی نیز تبدیل به ابزار نیروهای اشغالگر شدند.در مجموع این شرایط ؛تاثیر مخرب ومنفی درعرصه های سیاسی،اجتماعی و اقتصاد به دنبال داشت.
علیرغم تحقیقات متعدد، همچنان جهت ارایه یک تصویر دقیق از تاریخ ایران پس از جنگ دوم جهانی؛ به مدارک و مستندات بیشتری نیاز است.متاسفانه نیروهای اشغالگر پس از گذشت زمان،اسناد و مدارک ساخته خودشان ومربوط به این دوران را مثلا ازمحاق محرمانه بودن درآورده وبه انتشار آن اقدام کردند.تا مورخان بر اساس این اسناد نسبت به توصیف تاریخ ایران بپردازند؟!
به همین جهت انتشار اسناد داخلی دوران جنگ دوم جهانی و نیزمقاطع تاریخی مشابه، ضرورت مضاعف می یابد.در اسناد یاد شده نکاتی در تایید تبعات مخرب حضورنیروهای اشغالگر برای اولین باربه صورت مستند ارایه شده است.
بخش اول متون منتشر شده، مربوط به متن اخبار خروج رضا شاه از کشور،مقدمات جانشینی محمد رضا پهلوی، صدور فرمان عفو عمومی و آزادی زندانیان سیاسی،واگذاری اموال شاه مستعفی،گزارش دارایی های رضا شاه واقامت وی در جزیره موریس است. اخبار همه در اداره کل روابط عمومی دربار تهیه شده است.از متن اخبار مشخص است با هدف آرام کردن افکار عمومی و کاهش مخالفتها علیه محمد رضا پهلوی تهیه شده و به صورت رسمی با سربرگ دربار،منتشر شده اند.
اما بخش بعدی مربوط به اسناد است.بخش اول سندی مربوط به ۵مرداد ماه ۱۳۲۰ خورشیدی و قبل ازهجوم نیروهای بیگانه به ایران و حاکی از متوقف شدن کارهای ساخت و ساز است. به نظر می رسد در انجام این کار آلمانی ها نقش عمده را داشته اند،لذا به منظور کم شدن بهانه ها نسبت به نفوذ آلمان در ایران،دستور صدور توقف فعالیتها صادر شده است.
اما با اشغال ایران گسترش فعالیتهای کمونیستی یکی از مشکلات اصلی است.در این خصوص گزارشهای شهربانی که بخش بعدی اسناد را به خود اختصاص میدهد،نشانگر افزایش اینگونه فعالیتهاست. در مورخ دوم آذر ماه سال ۱۳۲۰ خورشیدی اداره کل شهربانی اعلام کرده است:طبق گزارش تلگرافی شهربانی رشت مرام کمونیستی رفته رفته در آنجا رواج پیدا کرده به شهربانی مربوطه دستور داده شد به نحو شایسته جلوگیری نماید.
اقدام دیگر اداره کل شهربانی در ۵اسفند ۱۳۲۰ خورشیدی به روایت اسناد،جمع آوری عکس های هیتلر از عکاسخانه های تهران است.بر اساس این گزارش، در سال ۱۳۱۸ خورشیدی مقداری از عکسهای هیتلر در چاپخانه مجلس چاپ شده و به مغازه های کاشانی، تابان و زرین پوش در میدان بهارستان ارسال شده بود. از این عکسها نیز ده برگ در یک مغازه کشف و جمع آوری شده بود!
اما یکی از مهمترین مشکلات کشور بروز قحطی و کمبود مواد غذایی بود که انگلستان عامل اصلی بوجود آمدن این وضعیت بود.در این ارتباط نیز سندی منتشر شده که یکی از آنها تلگرافهای متعدد وزارت خارجه به سفارت ایران در لندن است.در این تلگرافها تاکید شده که انگلستان صدور گندم را به ایران متوقف نموده است.همچنین خوار و بار موجود درایران نیز باید با کامیونها حمل شود که انگلستان جلوی تجهیزات لازم مثل لاستیک و غیره را گرفته است.اما پیگیری های سفیر که تقی زاده بوده،از سوی انگلستان بی پاسخ مانده است.
در نهایت شناخت این دوران بسیار ضروری است.از آن رو که جنگ دوم جهانی تاثیر بسیار زیادی برآینده کشور گذاشت،وابستگی به نفت،قدرت گرفتن نظامیان در قالبهای متفاوت مثل اشغال آذربایجان و کودتای ۲۸ مرداد،باز شدن پای خارجی ها در رقم زدن سرنوشت کشور؛تنها بخش محدودی از این تاثیرها بوده است.
گروه تاریخ