“آژنگ نیوز”:سفید گری یک صنعت مهم در تهران بود.اما اکنون دیگر ظرفها سفید نمی شوند.در روزگاری نه چندان دور شهر تهران یک آبادی خوش آب و هوا با آب قنات های زلال ،بدون دود با نسیم خنک ناشی از باغ های سرسبز اطراف شهر، مکانی برای زندگی بود.
تا اواخر دهه ۳۰ در این شهر هنوز پلاستیک و ملامین جای ظروف چینی و مسین را نگرفته بود و در سفره های پر برکت و دوست داشتنی غذاهایی وجود داشتند که در این ظروف اصیل پخته شده بود. هنوز مردم به خوردن پیتزا و گاز زدن ساندویچ عادت نداشتند. در اواخر ۱۳۳۰ آن روزها در تهران ۶۰۰ مغازه تنباکو فروشی وجود داشت و در همین حدود هم مغازه سفید گری.
در آن روزها مغازه های سفید گری در بهترین جاهای هر محله به چشم می خورد. همچنین سفید گرهای دوره گرد با دو تا چوب و مقداری نشادور و قلع در کوچه پس کوچه ها بساطشان را پهن می‌کردند و به ظروف مسی می‌پرداختند. قدیمی ها هنوز آواهای این دوره گرد های دیگ و دیگچه سفید کن را در گوش داشتند که میگفتند آی مس سفید می کنیم .
در آن زمان ها داشتن ظروف مسی در خانه ها امری طبیعی بود و گاه نشانه تفاخر ، ولی امروزه دیگر از آن لگن های پر نقش و نگار، آن مجمعه های بزرگ (سینی مسی بسیار بزرگ)کنگره دار ،آن شیر دان ها ،دیگ و دیگچه و ملاقه و بادیه و پارچ و مشرفه خبری نیست.
در آن زمان ها چای جز از سماور و قوری توی استکان ریخته نمی‌شد وسینی های مسی زیر سماور در نوع خودش جالب بود. در مراسم عروسی آن دوران ظرفهای مسی قسمت عمده جهیزیه را تشکیل می داد. وقتی طبق کشها در یک صف منظم جهیزیه عروس را به منزل داماد می بردند.
در حقیقت طروف مسی چند طبق را پر میکرد.(طبق صفحه مدور چوبی مثل سینی بود که یک مرد آن را بر روی سرش میگذاشت . بر روی این صفحه نیز وسایل جهاز قرار میکرفت. طبق توسط یک فرد به نام طبق کش با سر حمل می شد).برای نگهداری بهتر از ظروف مسی ، خانواده ها دست کم سالی دوبار ظرفهای مسی را سفید می کردند.
اعیان ها که خانه اشان اندرونی و بیرونی داشت ، سفید گر های دوره گرد را هر چند ماه یکبار برای سفید کردن ظرفهایشان به خانه های خود می بردند .وزن ظروف مسی در بعضی از خانواده‌ها تعجب‌آور بود و گاه به ۲۰۰ کیلو می رسید.
البته سفیدگری ترکیبی از فعالیت صنعتی و هنر بود زیرا جالب ترین بخش حرکات شبیه به رقص بود که شاگرد سفیدگر ها برای زدودن زنگار ظروف مس انجام میدادند.
طرز کار بدین ترتیب بود که شاگرد سفیدگر اول ظرف مسی را در گودالی که در گوشه مغازه و در کنار دیوار قرار داشت می گذاشت .در داخل ظرف را با شن و سنگریزه پر میکرد بعد برای این که هنگام رقص سنگریزه ها پاهایش را اذیت نکند روی آنها را با چند تا تیکه پارچه ضخیم می پوشاند.
در کنار این گودال دو چوب به صورت مورب بین زمین و دیوار نصب شده بود که شاگرد سفید گر، هنگام انجام حرکات موزون آنها را در مشت می فشرد .وقتی همه چیز آماده می شد، شاگرد سفیدگر دو پایش را در کنار هم روی کهنه ها می گذاشت و در حالی که با استفاده از چوب ها تعادلش را حفظ می کرد. تمام بدنش را پیچ و تاب میداد و خود را به صورت درجا این طرف و آن طرف می برد، با این ترتیب چرخش پاها سنگریزه های درون ظرف را به اطراف آن می برد و بعد از مدتی تمام زنگار ظرف برطرف میشد.
این کار را آنقدر ادامه پیدا می کرد تا ظرف به رنگ طبیعی مس یعنی رنگ قرمز در می آمد. در اینجا شاگرد ظرف تمیز و آماده شده را به استاد میداد. استاد سفیدگر که در کنار کوره ایستاده یا نشسته بود، آن را در آتش گرم می کرد و وقتی ظرف مسی خوب داغ می شد، ابتدا آن را با پنبه آلوده به نشادور میسایید و بعد یک قطعه قلع روی آن می کشید و بلافاصله با یک پنبه قلع مذاب را به نقاط مختلف ظرف می کشاند .
بدین ترتیب تمام ظرف را سفید می کرد. وقتی کار تمام میشد ،ظرف سفید شده را در آب سرد فرو می برد و با این ترتیب کار سفید کردن یک تکه ظرف مسی تمام می شد .اما با از بین رفتن تدریجی این صنعت، بازار مسگرها و سفیدگر ها به تدریج دیگر کمتر مشتری ها را میدید و کار و بارشان که روزگاری سکه بود از رونق افتاد.
گروه تاریخ