“آژنگ نیوز”:تصویر کمتر دیده شده از دژ سَکسار(قلعه رودخان)گیلان در بخش ذیل مشاهده می شود که مربوط به دهه ۱۳۴۰ خورشیدی می باشد.زمانی که قلعه از جنگل وخزه پوشیده شده بود ومسیر رفتن به آن با دشواری همراه بود. بعدها اداره کل میراث فرهنگی استان گیلان از سال ۱۳۷۷ به این سو دست به پاکسازی و مرمت بخش بزرگی از این بزرگترین قلعه آجری ایران با آن معماری شگفت انگیزش زد.
اما دژ تاریخی ” سَکسار” یا”قلعه رودخان”یا “قلعه حسامی ” از قلاع معروف وبزرگ آجری کشورمان بوده و یک دژ نظامی_دفاعی در شمال ایران محسوب می شود. این بزرگترین قلعه آجری ایران با مساحت۲.۶ هکتار در بیست و دو کیلومتری جنوب غربی شهر فومن در روستای قلعه رودخان واقع شده است. طبق پژوهش های اخیر، این کهن دژ که به تالشی “قله روخون”، به گیلکی “قله روخان “و به فارسی” قلعه رودخان” خوانده می شود، در اصل سَکسار(به قولی برگرفته از نام قوم باستانی سَکا) است ونامواژه تالشی “قله روخون “، نام آبادی پایین دست قلعه است و نه نام خود قلعه. باتوجه به این، نام اصلی این قلعه، قلعه رودخان نیست و اشتباه است.همچنین گفته می شود؛ نامهایی چون: “هزارپله” و “صلصال” هم ربطی به این قلعه ندارد و نام قلعه صلصال واقع در لیسار تالش با نام این دژ دچار خلط شده که باید در کتابها و یادداشت ها تصحیح شود .
در رابطه با قدمت و سابقه تاریخی این قلعه شگفت انگیز هم باید گفت ؛ به درستی مشخص نیست و اسناد و مدارک لازم در این زمینه وجود ندارد. نوشته اند؛ طبق آزمایش های سالیابی باستانشناسی به احتمال بسیار زیاد در نیمه اول قرن هفتم هجری در فواصل بین حوالی سالهای ۶۰۰ تا ۶۳۰ قمری در زمان حکمرانی خاندان اسحاقوندان فومن برای جلوگیری از تهاجم دشمن ساخته شده که بعدها برای نخستین بار در فواصل بین سالهای ۹۱۸ تا ۹۲۱ قمری به دستور سلطان حسام الدین اسحاقی فومنی حاکم وقت گیلان بیه پس تجدید بنا شد واز آن پس قلعه “حسامی” خوانده گردید.
تعدادی معدودی از پژوهشگران هم بنای این میراث فرهنگی با ارزش را به اوایل دوره اسلام نسبت میدهند و شماری نیز اعتقاد دارند که این بنای مستحکم و حیرت انگیز پایه اولیه وسازه اصلی آن، در زمان ساسانیان یا اشکانیان بنا نهاده شده است. به هر روی این قلعه که مدتها مرکز فرمانروایی امیران فومنی بوده ،شماری از نویسندگان و پژوهندگان در آثار خود از آن سخن گفته اند. بعنوان نمونه رابینو کنسولیار سابق انگلیس در کتاب گیلان خود وشادروان دکتر منوچهر ستوده نیز در کتاب از آستارا تا استارباد از این قلعه سخن گفته اند. نگارنده هم در کتابی مستقل (قلعه رودخان ارباب قلعه ها)به آن پرداخته است. بانو آذر صادقی نژاد باستانشناس نیز در این رابطه کتابی(قلعه رودخان بزرگترین در گیلان) منتشر نموده است. در سالهای اخیر مرتضی سخایی از پژوهندگان گیلانی هم در رابطه با این قلعه به اطلاعات مفیدی دست یازیده و مطالبی ارایه داده است.
گروه تاریخ