“آژنگ نیوز”:سیستم اقتصادی کوپنی در ایران یا نظام توزیع دولتی ۱۶ قلم کالای اساسی با اعلام بهره گیری از کالا برگ یا همان کوپن قدیمی که با شروع جنگ ایران و عراق در سال ۱۳۵۹ سازماندهی شد.
ایده توزیع کوپنی کالاهای به دنبال حمله عراق به بنادر تجاری جنوب و پیش آمدن مشکلات برای واردات کالاهای اساسی مطرح شد. ایده‌ای که به فاصله کمتر از یک هفته در هیات دولت تصویب و وارد مراحل اجرایی شد.چاپ و نوزیه کوپنها نیز بر عهده «ستاد بسیج اقتصادی کشور»بود.
برای این منظور، ستاد بسیج اقتصادی کشور ابتدا کاغذ مورد نیاز را خریداری می‌کرد و سپس چاپخانه بانک ملی اقدام به چاپ کوپن می‌کرد. زمان‌بندی توزیع کوپن براساس بعد خانوار اعلام می‌شد و سرپرستان خانوار با مراجعه به شعب بانک صادرات اوراق کوپن خود را تحویل می‌گرفتند. در روستاها نیز توزیع اوراق کوپن از طریق مساجد صورت می‌گرفت.
سپس شماره کوپن و میزان کالای مشمول آن کوپن از طریق رسانه‌ها اعلام می‌شد و از طریق مغازه‌های خرده فروشی یا فروشگاه‌های عمده فروشی دولت از جمله شهر و روستا و سپه در میان مردمی که در صف دریافت کالا می‌ایستادند، توزیع می‌شد.
نخستین مرحله کوپن‌های ارزاق عمومی در آبان ماه سال ۱۳۵۹ چاپ و در دی ماه توزیع شد. دراین دوره ۱۰ قلم کالا شامل روغن نباتی، قند و شکر، برنج، پودر شوینده، صابون، پنیر، کره، مرغ، تخم مرغ و گوشت قرمز از طریق کوپن‌های طراحی شده توزیع می‌شد.
کوپن‌های مرحله اول تا هشتم که تحت نظارت ستاد بسیج اقتصادی مستقر در نهاد نخست‌وزیری و با همکاری بانک صادرات چاپ و توزیع می‌شد، این کوپنها با رنگ‌های متفاوتی برای مناطق شهری و روستایی طراحی شده بود که روی آن تعداد خانوار نیز درج شده بود. رنگ زمینه کوپن‌های روستایی آبی و رنگ زمینه کوپن‌های شهری آبی و کرم روشن بود. کوپن‌های مرحله اول تا هشتم که در فاصله سال‌های ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۸ را پوشش داد. هر کوپن تحویلی از ۵۰ قطعه قابل جدا شدن از هم تشکیل شده بود که درج حروف الفبا روی آن نوع کالا را مشخص می‌کرد.
در این دوران اقلامی همچون بنزین، برنج،روغن، قند، شکر، صابون، پودر شوینده، پنیر، و تن ماهی گرفته تا گوشت و مرغ و تخم‌مرغ از طریق کوپن توزیع شد.البته در کنار کوپن به مردم و هر خانوار دفترچه ها بسیج اقتصادی تحویل داده شده بود که برخی اقلام دیگر همچون سیگار، دفترچه مشق، لوازم التحریر، پارچه چادری و برخی تولیدات داخلی همچون پارچ و لیوان از طریق دفترچه‌های «ستاد بسیج اقتصادی کشور» و با قیمت یارانه‌ای با همکاری مساجد و تعاونی‌های دولتی در میان خانواده‌ها توزیع می‌شد.
از سال ۱۳۶۰ تا سال ۱۳۹۰ که سال توقف کامل نظام کوپنی بود، ۱۳ مرحله کوپن در میان شهرنشینان، روستائیان و عشایر توزیع شد.
(کوپن) یا کالابرگ شماره ۵۵۹ ویژه دریافت سهمیه قند و شکر خانوارهای شهری در پنجم اسفندماه سال ۱۳۸۸ آخرین کوپنی بود که اعلام شد و کالایش تحویل مردم گردید. به دنبال آن، با توقف توزیع مرحله چهاردهمین کوپن در سال۱۳۹۰ عملا نظام کوپنی در ایران برچیده شد.
گروه تاریخ