قسمت اول
“آژنگ نیوز”:گاه شماری گیلانی(دیلمی) یکی از انواع تقویمهای رایج محلی در سرزمین کهن ایران است.
در گیلان علاوه بر گاهشماری سال خورشیدی و گاهشماری سال قمری هجری که مراسم مذهبی اسلامی با آن انطباق دارد. گاهشماری محلی رایج است .
گاهشماری محلی مردم گیلان مانند گاهشمار محلی مردم مازندران ۳۶۵ روزه است، که از ۱۲ماه سی روزه تشکیل می‌شود، با پنج روز به عنوان «پنجه» در پایان ماه هشتم.
آغاز سال گیلانی ۱۷ مرداد ماه خورشیدی هجری و اول سال مازندرانی ۲ مرداد ماه خورشیدی هجری است. به رغم همانندی‌های زیادی که بین دو گاهشماری نام برده وجود دارد، در چند مورد باهم تفاوت‌هایی دارند، از آن جمله :
۱. آغاز سال گیلانی با اعتدال بهاری ۱۴۰ روز و آغاز سال مازندرانی با آن ۱۲۵ روز فاصله دارد.
۲. مردم مناطق کوهستانی گیلان ۶۲ سال زودتر از مردم تبرستان با انتخاب و اجرای کبیسه در هر ۴سال، آغاز هر سال را در همان جا که قرار داشت ثابت نگهداشتند.
۳. با توجه به کم و بیش یکی بودن نام ماه‌ها (با یک مورد اختلاف)، زمان آغاز روز اول سال آن‌ها، ۱۵روز با هم فاصله دارد و تطبیق‌شان با ماه‌های خورشیدی هجری بدین قرارند:
▫️ماه‌های گاهشماری مازندرانی
۱. فردینه ما ۲ مرداد تا ۳۱ مرداد
۲. کُرچه ما ۱ شهریور تا ۳۰ شهریور
۳. هره ما ۳۱ شهریور تا ۲۹ مهر
۴. تیرِما ۳۰ مهر تا ۲۹ آبان
۵. ملارما ۳۰ آبان تا ۳۹ آذر
۶. شروینه‌ما ۳۰ آذر تا ۲۹ دی
۷. میرما ۳۰ دی تا ۲۹ بهمن
۸. اونه ما ۳۰ بهمن تا ۲۹ اسفند
در سال کبیسه ۳۰ اسفند ماه «شیشک» نامیده می‌شود.
از ۱ تا ۵ فروردین ایام «پنجه» یا «پتک» است.
۹. ارکه ما ۶ فروردین تا ۴ اردیبهشت
۱۰. دِما ۵ اردیبهشت تا ۳ خرداد
۱۱. وهمنه ما ۴ خرداد تا ۲ تیر
۱۲. نوروزما ۳ تیر تا۱ مرداد
▫️ماه‌های گاهشماری گیلانی
۱. نوروز ما ۱۷ مرداد تا ۱۵ شهریور
۲. کورچ‌ِ ما ۱۶ شهریور تا ۱۴ مهر
۳. اریه ما ۱۵ مهر تا ۱۴ آبان
۴. تیرِ ما ۱۵ آبان تا ۱۴ آذر
۵. مُردال ما ۱۵ آذر تا ۱۴ دی
۶. شریر ما ۱۵ دی تا ۱۴ بهمن
۷. امیرما ۱۵ بهمن تا ۱۴ اسفند
۸. اول ما ۱۵ اسفند تا ۱۵ فروردین
در صورت کبیسه بودن سال، اول ما از ۱۵ اسفند تا ۱۴ فروردین خواهد بود. روز پانزدهم فروردین روز کبیسه‌ی سال گاهشماری گیلانی است که «ویشک» نام دارد. روزهای ۱۶ تا ۲۰فروردین ماه ایام پنجه است که «پنجک» نامیده می‌شود.
۹. سیا ما ۲۱ فروردین تا ۱۹ اردیبهشت
۱۰. دیه ما ۲۰ اردیبهشت تا ۱۸ خرداد
۱۱. ورف نه ما ۱۹ خرداد تا ۱۷ تیر
۱۲ اسفندارما ۱۸ تیر تا ۱۶ مرداد
▫️ماه‌های گاهشماری گیلانی
و باورهای مربوط به آن
ادامه دارد….
گروه تاریخ