تلفن همراه موفقیت است یا مصیبت؟

“آژنگ نیوز”:تلفن همراه  موفقیت است یا مصیبت؟رها شده ایم و دیگر اکنون از آزادی سرگیجه داریم. به کمک هزار و یک ابزاری که بدون سیم کار می کنند با سراسرجهان هم زمان با جا به جا شدنمان تماس می گیریم و بدینسان به وابستگی های گوناگون دامن می زنیم . کارشناسان این رفتار اجتماعی نو را در درون پدیده ی به نام « ارتباط پایا»بررسی می کنند. شمار تلفن های همراه فروخته شده در سال ٢٠٠٣ بیش از ۵٠٠ میلیون دستگاه برآورد شده است. در همین سال یک سوم مردم ژاپن با تلفن همراه به شبکه ی اینترنت پیوسته اند. آمریکایی ها ١۵ میلیارد ساعت از تلفن های همراه خود استفاده کرده اند و اروپاییان بیش از ١١٣ میلیارد پیام کوتاه خدماتی برای همدیگر فرستاده اند. چین با ٢٢٠ میلیارد پیام در ورای همه ی اینان جای می گیرد. مانند بسیاری دیگر از تولیدات جهان امروزی، گفتگو به وسیله ی تلفن همراه در بنیان خود نیازی است که اربابان ابزار تولید و کسانی که سودهای سیاسی در گسترش فردگرایی دارند آفریده اند. در این ماجرا، این عرضه است که تعیین کننده است نه تقاضا.

شرکت های موتورولا، انتل، نوکیا، سونی اریکسون، سامسونگ، ودافون، میکروسوفت، س . ف. ر، بویگ و بسیاری دیگر از شرکت ها در مقیاس جهانی ابزار و خدمات مربوط به تلفن همراه را روانه ی همه ی بخش های بازار می کنند. ابزار، شبکه ها، سامانه های بهره برداری، برنامه های رایانه ای و دیگر فن آوری های وابسته به تلفن همراه از سرمایه گذاری های گسترده ی همتراز نتیجه های پیش بینی شده بهره می برند. امروزه، شمار تلفن های همراه از تلفن های ثابت پیشی گرفته است و همه ی شواهد نشان می دهند که هنوز گسترش واقعی فن آوری « بی سیم » در راه است.

جهان از هم گسیخته

افزایش تلفن های همراه و گوناگونی خدمات و تبلیغات وابسته به آن دگرگونی های اجتماعی گسترده ای را به دنبال خود آورده است. دنیای سحرآمیز این گونه ارتباط ، میوه ی نمادین قدرت ٢٠ ساله ی نئولیبرالیسم است و به مانند همان، بر غارت استوار است و زمینه ساز نابسامانی. با گسترش استانداردهای ناهمگون، شرکت های رقیب مشتریان را به گروگان می گیرند و بدینسان بازار را میان خود بخش می کنند تا جایی که امروزه دیگر های بهره وری از تنها یک وسیله هم برای گفتگو و هم برای نگهداری داده ها دیگر بسیار دشوار، و شاید ناشدنی، شده است. رقابتی که افسار گسیخته به سوی نسل های آینده ی این فن آوری خیز برمی دارد دشواری هایی از این دست را دوچندان می کند.هر چند که نسبت به اروپا و آسیا آمریکایی ها دربهره وری از تلفن همراه پس مانده اند ولی در امر رقابت افسارگسیخته ازهمه پیشی گرفته اند.

از دور خارج شدن تلفن های همراه وبه کارگرفتن تلفن های جدیدتر بر همه ی لا یه های بازار اثر می گذارد. یادآوری کنیم که فقط در آمریکا هر ساله میان ۴٠ تا ۵٠ میلیون تلفن همراه دور انداخته می شوند. مد هر ۶ ماه یک بار دیگرگون می شود و نوآوری ها هم ریخت و هم رنگ و هم فن آوری دستگاه ها را دربر می گیرد. دستگاه هایی به رنگ آب نبات با اکران های بازشونده و یا کشویی، که می توانند هم تلفن باشند و هم دوربین عکاسی یا فیلم برداری و هم می توانند صداها را بازشناسی کنند نمونه هایی از فرآورد ه های یادشده اند . ودافون در بریتانیا و یا هوچیسون در ژاپن نوترین فن آوری ها را، همچنان که روزنامه ی وال استریت می نویسد، از دست همدیگر می ربایند.

پیشرفت دستگاههای بی سیم

امروزه تنها پیشرفته ترین دستگاه ها می توانند با خدماتی همراهی کنند که شرکت ها با تلاش بسیار به مشتریان خود می فروشند.شرکت هایی که فرآورده های نو را نادیده بگیرند هزینه ی سنگینی را خواهند پرداخت. در ژاپن، سرزمینی که فن آوری « بی سیم » در اوج رشد خود جای دارد، رقابت شگرفی که میان مدیران شرکت دوکومو و شرکت تازه از راه رسیده ی ک.د.د.ی. در گرفته ، مشترکان را در سیلان فرآورده های نو غرقه کرده است. در سال ٢٠٠۴ شرکت دوموکو ٢٠ درصد درآمد سالیانه اش، که مبلغی بیش از ٩ میلیارد دلارباشد، را از راه فروش برنامه ای به نام ایمود به دست آورده است. ۴٢ میلیون مشتری این برنامه را روی رایانه های خود پیاده کرده اند. خدمات به فروش رفته ایمود چیزی جز برنامه های فال بینی، بازی و به ویژه زنگ های گوناگون تلفن نبوده است. اینان از همان گونه خدماتی اند که همه ی شرکت ها برای سوداندوزی بیشتر بر سر آن رقابت چشم گیری دارند. در اروپا و آمریکا گسترش کاربردهای این فن آوری با نگاه به شمار اندک مشتریان درخور توجه است. آشکار است که دوشادوش کارآمد کردن بیشتر این دستگاه ها و موج نوی سرمایه گذاری شرکت های ارایه دهنده ی خدمات کارکرد اجتماعی تلفن را رقم خواهند زد. با این همه فراموش نکنیم که گسترش شبکه های ارتباطات « بی سیم » وابسته به عامل هایی است که از کنترل خارج اند. مهم ترین آن ها موج های الکترومغناطیسی اند که به مانند سرچشمه ای پنهانی بیشترین ارتباطات الکترونیکی را تغذیه می کنند. این وابستگی به خودی خودآشفتگی می آفریند. در سال های ٢٠٠٠ و ٢٠٠١، سال هایی که بیشترین سرمایه گذاری روی فن آوری یادشده انجام گرفت، شرکت ها در پی به دست آوردن انحصار راه اندازی نسل نو شبکه های قدرتمند هزینه های سرسام آوری را برای خرید بسامدهای رادیویی پرداختند. فروش کشورهای بریتانیا و آلمان و آمریکا در این داد و ستد به ترتیب ٣٣ میلیارد، ۴٨ میلیارد و ١٧ میلیارد دلار بود. بدهی های ناشی از این داد و ستد به مبالغ هنگفتی افزوده شد که برای خرید شرکت های رقیب خرج شده بود . امری که ورشکستگی سال های ٢٠٠١ – ٢٠٠٢ به دنبال آورد و ده ها هزار کار را در میان تولیدکنندگان تلفن و ابزار یدکی، که درصد بالایی از باشندگان سندیکاها را در خود داشت، از بین برد. از این تاریخ است که رقابت افسار گسیخته به همه ی بخش های فن آوری « ارتباطات از راه دور» دست اندازی می کند و با توانایی های شگرفی که دراین زمینه بروز می دهد امکان هرگونه تثبیت قیمت ها را از شرکت ها باز می ستاند و روز به روز نگرانی بیشتری را درمورد کنترل بازار دامن می زند.

بسنده کردن به خدمات ناچیز

گسترش بی برنامه ی بازاری سرریز شده کالا دشواری های دیگری را نیز می آفریند. اشتباه های چند باره که در صورت حساب ها آورده می شود و کیفیت پایین خدمات بخشی از این دشواری ها در آمریکاست.١١ درصد از مشترکین از مبالغی که به عنوان مالیات فدرال در صورت حساب های خود دیده اند گله دارند. در سال ٢٠٠٢، ۶٠ درصد مشترکین دست کم یک بار از خدمات ارایه شده شکایت کرده اند. در سال ٢٠٠٣، در گزارشی دولتی دشواری های مربوط به پوشش ارتباطی، پارازیت ها و آ کندگی خط های شبکه، که به قطع ارتباطات می انجامیدند، را به کمی سرمایه گذاری در این زمینه نسبت داده است. یادآوری کنیم که قطع شدن های نابهنگام یک دهم ارتباطات یک پنجم مشتریان را دربر می گیرد.

آیا تمامی این نابهنجاری ها هزینه ای پرهیزناپذیر است که برای پیشرفت و نوسان هایش می پردازیم؟ روزنامه نگار نیویورک تایمز می نویسد که « بهره وری از تلفن همراه به گونه ای شگفت انگیز چنان افزونی گرفته است که شبکه های ارتباطی همواره آ کنده ا ند، چیزی که با درصد بالای ناخوشنودی های مشترکین هم خوانی دارد ». این آ کندگی خط ها نشان یک بیماری است. زمانی که بدانیم « تلفن های همراه از تلفن های ثابت کمتر کارآمدند» پایین بودن سطح خدمات تلفن های همراه را بهتر در می یابیم. با این که امنیت یکی از مواردی است که شرکت ها درباره ی آن تبلیغات فراوانی برای فروش تلفن های همراه می کنند، این تلفن ها در زمان های اضطراری از تلفن های ثابت، که ازسوی راهبان نئولیبرالیسم ناچیز شمرده شده اند، کمتر کارآمدند. می دانیم که میانجی های فنی شبکه های این ارتباط ها از سرچشمه ها ی انرژی یدکی بی بهره اند و این یک ناتوانی ساختاری است. به سبب هم زمانی جریان الکتریکی و ارتباط این دشواری برای شبکه ی تلفن های ثابت پیش نمی آید. ناکارآمدی این شبکه درجریان ١١ سپتامبر ٢٠٠١ به خو بی آشکار بود.

ساختن ژنراتورها و بهسازی پوشش های ارتباطی شرکت ها می تواند چاره ای برای این دشواری ها باشد و کیفیت ارتباط ها را به سطح بالای شبکه های تلفنی سنتی آمریکا برساند. می دانیم که در شبکه ی سنتی تلفن آمریکا ٩٩.٩٩ درصد ارتباط ها بی هیچ گونه دشواری به انجام می رسد. چاره ی کار سرمایه گزاری های کلان دراین زمینه است و هیچ شرکتی ازهراس ورشکسته شدن به آن دست نمی یازد. این جااست که بازار « ارتباط های بی سیم »از دوسو آسیب پذیرمی شود: از سویی رقابت تشدید شده ی شرکت های بزرگ به توانایی هایی شگرف در سطوح کلی این بازاردامن زده است و از دیگر سو، سرمایه گزاری اندک در سطوح محلی کارآمدی بازار این فن آوری را پرسش برانگیز کرده است. دربرابر این آشفتگی کم و بیش فراگیر، حکومت ها نیز ناتوانی خود را نشان داده اند. چنین است که پس از ١۵ سال گسترش این بازار، سازمان FCC (Fedral Communication Commission) هنوز نمی تواند کمینه ی کیفیت خدماتی را تضمین کند. همه ی این بازار در شرایطی بسیار شکننده قرار دارد و زمین گیرشدن آن می تواند زمین گیرشدن اقتصاد جهانی را به دنبال داشته باشد. با این همه می توانیم از خود بپرسیم که چرا در کمتر از ١۵ سال شمار تلفن های همراه از شمار تلفن های ثابت گذشته است. برخی می گویند که بالا بودن تقاضا ناشی از رشد نایافتگی شبکه های ارتباطی ی سنتی کشورهای جنوب و کشورهای بلوک شرق پیشین است و نوسازی شبکه ها به دست بخش خصوصی در سال های ١٩٨٠ پاسخی بود به نیازهایی که دوران زیادی سرکوب شده بودند. اما چرا این نیازها به سوی تلفن های همراه سرازیر شده اند؟ از دید ما، این تقاضا ریشه در فشارهای اجتماعی دارد. نزد انسان هیچ نیازی به « ارتباط پایا » وجود ندارد. این صحنه گردانان اقتصاداند که تصمیم می گیرند که این یا آن فن آوری گسترش یابد یا نه. نیاز به این که انسان همواره در دسترس ارتباط با دیگران باشد، گام نوینی از « خصوصی سازی ارتباطات » است که سی سال پیش روشنفکر انگلیسی، ریموند ویلیامز تحلیل کرده است. این گونه ی زندگی اجتماعی ریشه در از بین رفتگی تولید کننده ی خرد و دوری جای کار از جای زندگی دارد. به گفته ی ویلیامز این گونه ی ارتباط بیشتر برآمد زورآزمایی نیروهای موثر در جامعه است تا فرجام جبری پیشرفت فنی. این پدیده نخست زندگی شهری و پس از آن زندگی حومه نشینی را کشورهایی مانند آمریکا را رقم زده است.

برای اینکه منطقه های دورافتاده درخور زندگی کردن باشند بایستی، افزون بر اتومبیل و پارکینگ، به گونه ای نو ازارتباط نیز دسترسی داشت. گسترش رادیو و تلویزیون نگاه میلیون ها خانواده را به سوی مرکزی یگانه از اطلاع رسانی و سرگرمی کشانده است. برآمد و گسترش بهره وری از تلفن همراه چیزی جز نتیجه ی دیگری از این گرایش تاریخی نیست. گرایشی که ریشه در جوامع سرمایه داری دارد. در این فضا، چشم پوشی از فن آوری نو همان اندازه دشوار است که زندگی بدون تلفن. بیش از یک قرن است که این معجزه ی فن آوری، پیوند میلیون ها خانواده ای که پراکنده و دور از همدیگر در شهرهای بزرگ زندگی می کنند را شدنی کرده است.

عصر پایان گفتگو

یک چنین دگرگونی ای اختراع کدهای جدید را برای آغاز کردن و پایان دادن گفتگو الزامی ساخته است. همگانی شدن این وسیله دگرگونی های ژرفی را در روابط خانه و کار، زن و مرد و بین طبقات اجتماعی به دنبال داشته و خواهد داشت. تلفن همراه به ما این توانایی را می دهد که چند دقیقه از روز کاری مان را به زندگی شخصی مان بپردازیم. ولی هم زمان همین تلفن به فرادستانمان نیزامکان می دهد که به ما در همیشه دسترسی داشته باشند. زمان گذرای آزادی ای که تلفن همراه به ما داده است بخشی از امکانی است که می تواند زندگی کاری مان را به درون زندگی خصوصی مان بکشاند.

چین با ٢۶٩ میلیون مشترک بزرگ ترین سرزمین تلفن همراه است. این گسترش بهره وری از تلفن همراه همان اندازه به برآمد طبقه ی متوسط شهری وابسته است که به مهاجرت درونی کشور، پدیده ای که ناشی از واردشدن کشور چین به بازار جهانی است. میلیون ها انسان محل تولد خود را برای یافتن کار وا می گذارند و از بیشترشان بهره کشی سختی می شود. به گفته ی مدیر دفتر بازرسی شرایط کار در چین در دلتای رودخانه ی مروارید» تنها ٣٠ درصد نیروی کار ٨ ساعت به کار می پردازد. چهل و شش درصد نیروی کار تا ١۴ ساعت در روز کار می کنند». در آمریکا، ساعت های کار از سال ١٩٧٠، ٢٠ درصد افزایش یافته است و دلیل بنیانی آن پایین آمدن توانایی خرید نیروی کار است. برای زنان، ورود به بازار کار چیزی از کار خانگی ای که مسئولیت همه ی آن بر دوششان مانده نکاهیده است. گسترش بازار موبایل در بیشتر وقت ها با این انحطاط کیفیت زندگی و پس نشینی خدمات همگانی همراه بوده است. انحطاط نامبرده افراد خانواده را ناگزیر کرده است که زمان خود را میان ضرورت های کاری، خرید، نگهداری کودکان و سرپرستی خویشان سال خورده بخش کنند.

شهرنشینی زمینه ی برتر گسترش خصوصی سازی صنعت موبایل است. در نبود وسایل نقلیه ی همگانی با کیفیت، اتومبیل نقشی بنیانی بازی می کند. در محدوده ی فعالیت های کاری، آمریکایی ها سالانه ۴٠۵ میلیون جابه جایی بیش از ٧۵ کیلومتر را به انجام می رسانند. هشتاد درصد این جا به جایی ها با اتومبیل است. اگر افزون بر این جا به جایی کاری، جا به جایی برای خرید و رفتن نزد پزشک و سرگرمی را هم به حساب بیاوریم، آمریکایی ها در روز بیش از ١.١ میلیارد جا به جایی انجام می دهند که ٨٧ درصد آن با اتومبیل است. پیاده روی فقط ٩ درصد این جا به جایی ها را دربر می گیرد. جا به جایی با وسایل نقلیه ی همگانی که اتوبوس مدرسه ها را هم شامل می شود فقط ٣ درصد از همه ی جا به جایی هاست، میانگین بهره وری هر نفر از اتومبیل یک ساعت در روز می باشد . بیافزاییم که ۴٠ درصد ارتباط ها ی انجام یافته با تلفن همراه از اتومبیل ها بوده است. این ۴٠ درصد ارتباط برابر ۴٠٠ میلیارد دقیقه گفتگودر سال ٢٠٠٣ است.

شرایطی نابخردانه

این جا نیز از تحول طبیعی نمی توان سخن گفت. نقش با اهمیت اتومبیل در زندگی روزمره ی این جامعه ها نیز نتیجه ی همان خصوصی سازی است که اینجا جا به جایی را نشانه رفته است. امری که پس از جنگ جهانی دوم خودش را به همه تحمیل کرده است. اتومبیل نماد پیشرفت جبری نیست بلکه نماد نبود توازنی است که جوامع امروزی از آن رنج می برند. این را هم بدانیم که تندرستی همگانی نیز دستخوش این آشفتگی و نبود توازن است.

در سال ٢٠٠٢ تلفن های همراه در آمریکا بانی ۶ درصد تصادف های جاده ای بوده اند. در این تصادف ها ٢۶٠٠ نفر جان خود را از دست داده اند و ٣٣٠ هزار نفر زخمی شده اند. بسیاری از کشورها و نیویورک و نیوجرسی آمریکا از بهره وری تلفن همراه در اتومبیل جلوگیری کرده اند. به مانند موفقیت بازار اتومبیل، موفقیت بازار تلفن همراه نشانه ی گرایشی است که می خواهد شرایطی را که روز به روز نابخردانه تر می شود توجیه خردورزانه کند و بتواند اندکی کنترل فردی در جامعه ای بیابد که به کژراهه می رود. فن آوری « « ارتباط پایا»» که می تواند محل فرد را در همه ی لحظات شناسایی کند ابزاری است که توانایی آن را دارد که در خدمت نظام سرمایه داری ای مستبدتر از آن چه اکنون داریم قرار گیرد. پلیس و شرکت ها در جهت نظامی کردن این فن آوری فعال اند وبدنبال بوجود آوردن امکان رد گیری دائمی افراد هستند.

از چندی پیش بازار یابی این شرکت ها به وسوسه ای دیرینه پر و بال میدهد: فرد می تواند با استفاده از تلفن همراه از موقعیت عادی خود در جامعه رهائی یابد. در نشریات می خوانیم که چگونه کودکان با استفاده از تلفن همراه آموزگار خود را دست انداخته اند، یا چگونه تلفن همراه به فرار برخی زندانیان یاری رسانده است. این بدین معنی است که به یمن تلفن همراه می توان موازین وکارکردهای غالب را زیر پا گذاشت. اما گرایش به آزادی نیروی محرک اصلی نیاز به « ارتباط پایا » نمی باشد. در ست است که استفاده از تکنولوژی تلفن همراه برخی از عرصه های زندگی روزمره افراد و خانواده هایشان را آسان می کند اما این امکان تنها به تشدید نابرابری ها منجر می شود. در جامعه ای که سرگرمی و کار به شیوه ای نا برابر بین طبقات اجتماعی تقسیم شده است و افزایش مدت کار، بویژه در ایالات متحده، بیکاری و از بین رفتن خدمات دولتی زندگی شهر وندان را دشوارتر می سازد، افراد با گرایش به ارتباط هایی مانند تلفن همراه تلاش می کنند به تنهائی مشکلات روزمره و خرد کننده را حل نمایند.

بازار تلفن همراه این ابزار را در عین حال به ابزار پخش آگهی و فروش تبدیل کرده است. شرکت هائی چون ودافن در نظر دارند بزودی برای هر نفر، در هر کجا که باشد، پیامی ویژه بفرستند. این پیام شامل اطلاعات ترافیکی ، هواشناسی، اخبار و آگهی تجاری خواهد بود.

در استرالیا مشترکین شرکت تلسترا، شرکتی که دارد خصوصی می شود، می توانند با گرفتن شماره ای که روی دستگاه های پخش کوکاکولاست، نوشیدنی خود را بخرند و هزینه ی آن را با صورت حساب آینده ی تلفن همراه خود بپردازند .

در اروپا، شرکت ها گروه مالی جدیدی را به نام سمپی راه انداخته اند که قرار است که از تلفن همراه وسیله ای برای پرداخت و خرید در تمامی اروپا بسازد.

دو شرکت از بزرگ ترین شرکت های تولید و فروش موسیقی، که یونیورسال وسونی باشند، از هنرمندان مطرح خود می خواهند که گزیده ای کوتاه (حدود ٩٠ ثانیه) از تولیدات خود را برای فروش و پخش روی تلفن های همراه آماده سازند.

چنین است دنیایی سراسر سرگرمی و بدون مرز که ارتباط های بی سیم نوید ش را به ما می دهند.

نویسنده دان شیللر

استاد دانشگاه ایلینویزدر ایالات متحده و نویسنده کتاب” سرمایه داری دیجیتال”

مترجم : شاهین رهنورد واقف

گروه گزارش