چاپلوس کیست

چاپلوس کیست وبه چه معنی است؟

قدیم‌ترین منبع برای این واژه لغت فرس اسدی است که در نسخۀ قدیم آن به‌صورت چابلوس و در منابع دیگر به صورت‌های چاپلوس، جابلوس و جاپَلوس، چابلوس، چپلوس، چبلوس، چالپوس، و جالوس آمده‌است.

شاید این واژه ترکیبِ «چاب» و «لوس» باشد؛ اسدی لوس را به‌معنی «فروتنی و کسی را به چرب‌زبانی فریفتن»، یعنی همان معنی امروزی، دانسته‌است.

شاید هم جزء اول آن از «چاپیدن یا چاویدن» به‌معنی تضرع و زاری کردن و خود را به ذلت افکندن باشد؛ چنانکه در تفسیری بر عُشْری از قرآن مجید (تصحیح جلال متینی) آمده‌است: چندین مچاپید و زاری نکنید پیش من. شاید هم چاب (یا چاو) + لوس باشد، که باید به‌معنی تذلل و زاری باشد نه متملق و چرب‌زبان، و در آن صورت اسم مصدر به‌جای اسم فاعل به‌کار رفته، که در فارسی بی‌سابقه نیست.
دهخدا آن را (احتمالاً) مرکب از چاپ به‌معنی دروغ (مانند چاپچی و چاپ‌زن به‌معنی دروغگو و لاف‌زن) و لوس به‌معنی تملق و فروتنی و چرب‌زبانی دانسته‌است.

در نهایت معانی مختلف چاپلوس براین مبنا عبارتند از: متملق ریاکار. چرب زبان. کسی که گفتارش مخالف پندار و کردار وی باشد. آنکه به تو از تعظیم و مهربانی قولی و فعلی آن کند که در دل ندارد. کسی که به شیرین سخنی و چرب زبانی مردم را بفریبد. ذَمَلَّق ؛ مرد چاپلوس و مرد سبک تیززبان

برگرفته از علی اشرف صادقی، مقالۀ «پژوهش‌های لغوی و فرهنگ ریشه‌شناسی»، محمدحسندوست ومنتهی الارب.

گروه گزارش