انتخابات نماینده مدیران مسئول در هیات نظارت بر مطبوعات یک رویداد مهم در میان همکاران رسانه ای به شمار می آید(همینجا اشاره به یک نکته ضرورت دارد عنوان مطبوعات قدیمی شده با ورود رسانه های الکترونیکی مانند:پایگاههای اطلاع رسانی و خبرگزاری ها و صد البته رسانه های که روی سی دی منتشر می شوند،این عنوان “مطبوعات” می تواند عوض شود.)دلایل و نشانه های اهمیت این امر بسیار است. در اینجا به ذکر چند نکته بسنده می شود.اولین و مهمترین نکته این است که این موضوع به تمام رسانه ها ارتباط پیدا میکند و همه بدون هیچ مانعی می توانند در این امر مشارکت داشته باشند. پیدا کردن نمونه ای دیگر که به این صورت مشارکت در آن ضرورت داشته باشد و یا به سرنوشت مطبوعات ربط داشته باشد،بسیار مشکل است.نکته دوم اینکه چون موضوع به همه رسانه ها ربط دارد و همه آنها نیز در این امر دخیل هستند،نحوه تعامل همکاران رسانه ای در اینجا بسیار مهم است. زیرا در بسیاری از موارد همکاران رسانه ای از برخورد دیگران با رسانه ها گلایه دارند. اینجا میدانی است که متوجه می شویم که برخورد رسانه ها با یکدیگر چگونه است؟نکته دیگری که این موضوع به همکاران رسانه ای می آموزد این است که “از پس امروز بود فردایی” اگر در گرماگرم مبارزات انتخاباتی !قرار می گیریم باید اخلاق ،مروت،تعادل وخردمندی را رعایت کنیم چون بعد از پایان انتخابات باید به روی هم بتوانیم نگاه کنیم.نکته دیگر در خصوص این انتخابات آنکه کاندیداها و نیز حامیانشان از یک جنس اند یعنی رسانه ای هستند و حرف هم را به خوبی درک میکنند و در نتیجه در این زمان بسیار شفاف عمل کرده و حرف و سخن از برنامه ها و اهدافشان میزنند. البته باید دید که پس از فرو نشستن غبار ناشی از تلاطم چندروزه رقابتها ،آیا همچنان به آرمانهای عنوان شده پای بندی خواهند داشت ؟
نکته آخر در این خصوص آنکه در سالهای گذشته اظهار نظر گروهی و یا بحث و تبادل نظر فقط در روز رای گیری میسر بود .شرکت کنندگان در مراسم انخابات به صورت گسترده و مشارکت همگانی درجلسه، بحث های محدودی را انجام میدادند. اما دو سه سالی است که بحث و تبادل نظر در شبکه های مجازی به صورت گسترده تر و نیز با فراهم آمدن زمینه حضور برای تمامی انواع رسانه ها فراهم شده است.از این رو میتوان به صورت جدی تر مباحثی را مطرح کرد.همچنین عیار و میزان توانمندی ها و آگاهی های همکاران رسانه ای نیز به صورت روشن مورد سنجش عموم قرار میگیرد.
اما طرح این سوال که نماینده مدیران مسئول در هیات نظارت چه نقش و رسالتی دارد؟ نیز لازم است.
آنچه امروزه مبنای اصلی تعیین تکلیف ابعاد مختلف رسانه ها قرار گرفته است قانون مطبوعات ایران مصوب ۱۳۶۴ مجلس شورای اسلامی است.
در این قانون وظایفی برای هیات نظارت بر مطبوعات در نظر گرفته شده است: بر اساس ماده ۱۱، رسیدگی به درخواست صدور پروانه و تشخیص صلاحیت متقاضی و مدیر مسئول به عهده هیئت نظارت بر مطبوعات است و در صورتی که صاحب پروانه یکی از شرایط مقرر در قانون مطبوعات را از دست بدهد، به تشخیص هیئت نظارت پروانهٔ نشریه لغو می‌شود.
این هیات پیش از انجام اطلاحات در قانون مطبوعات در سال 1386 دارای 5 عضو بود شامل: یکی از قضات به انتخاب رئیس قوه قضاییه
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی یا نماینده تام‌الاختیار وی
یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی به انتخاب مجلس
یکی از استادان دانشگاه به انتخاب وزیر فرهنگ و آموزش عالی
یکی از مدیران مسئول مطبوعات به انتخاب آنان
پس از اصلاح قانون 2 عضو دیگر بدین شرح به اعضای هیات افزوده شدند:
یکی از اساتید حوزه علمیه به انتخاب شورای عالی حوزه علمیه قم
یکی از اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی به انتخاب آن شورا
بدین صورت، تنها نماینده مدیران مسئول مطبوعات از سوی اهالی رسانه انتخاب می شود.(تاکید مجدد بر این نکته که نماینده رسانه ها باید انتخاب شود و نه فقط مطبوعات)بقیه نمایندگان از سوی دستگاه ذیربط معرفی می شوند.
بنا بر صراحت قانون این نماینده مدیران مسئول هم مانند دیگر نمایندگان در دو حوزه مشارکت و اظهار نظر تخصصی می نماید یکی” رسیدگی به درخواست صدور پروانه و تشخیص صلاحیت متقاضی و مدیر مسئول”دوم ” در صورتی که صاحب پروانه یکی از شرایط مقرر در قانون مطبوعات را از دست بدهد، به تشخیص هیئت نظارت پروانهٔ نشریه لغو می‌شود.”در این مورد هم نماینده رسانه ها اظهار نظر کارشناسی میکند و ضمنا یک رای از 7 رای را دارد.به همین وضوح و شفافیت و تمام .بنا بر این نکات متعددی که از سوی برخی کاندیداها در قالب وعده های انتخاباتی ،عنوان می شود اصلا در قانون مطبوعات و در حوزه وظایف هیات نظارت نیامده است.
البته یک کاندیدا می تواند نکاتی را مطرح کند که توان حرفه ای و نیز اداری و آگاهی اش نسبت به قانون را اثبات کند.وگرنه کاری غیر از آنچه در حوزه وظایف هیات نظارت آمده، نمی تواند انجام دهد.
نکاتی در مورد برگزاری الکترونیک انتخابات
نزدیک به 8 دوره در زمینه برگزاری انتخابات مدیران مسئول مشارکت و تجربه دارم و مشاهده کرده ام که مواجهه چهره به چهره همکاران رسانه ای انتخابات پرشورتری را رقم میزند.از این رو به نظر می رسد که در خصوص برگزاری انتخابات می توان به نکاتی توجه کرد.برگزاری انتخابات پیش از این (دوره قبل)به صورت حضوری و ریختن آراء در صندوق صورت میگرفت.امسال هم البته به دلیل موضوع کورونا برگزاری حضوری آن امکان پذیر نبود. اما در مجموع برگزاری حضوری انتخابات بهتر است.البته مشکلاتی در خصوص برگزاری انتخابات به صورت حضوری مطرح می شود، مبنی بر اینکه جمع کردن مدیران مسئل مشکل است. یا مدیران نشریات استانی در رفت و آمدنشان مشکلاتی بوجود می آید و قس علی هذا.اولا برای حل این مشکلات راه حل وجود دارد. مثل برگزاری همزمان منطقه ای انتخابات. اما سوال اینجاست مگر رسانه نباید برای کسب خبر به محل وقوع خبرمراجعه کند؟این چه رسانه ای است که حاضر نیست برای تعیین سرنوشت صنفش ،در محل حضور یابد.ضمن آنکه مواجهه رودر روی مطبوعات به تفاهم و زمینه سازی رشد آنها کمک میکند. نکته دیگر آنکه برگزاری الکترونیک اشکالاتی هم دارد ،مثلا رسانه ای به اینترنت دسترسی ندارد!یا اینکه برخی در زمان رای گیری کامپیوتر در اختیار ندارند. و مواردی از این دست.اما بهر حال در حال حاضر انتخابات به صورت الکترونیک برگزار می شود و همکاران رسانه ای نیز در دوره گذشته به همین نحو رای داده اند و انتظار هم این است که این بار تعداد بیشتری از مدیران در این موضوعی که به همه رسانه ها ارتباط می یابد نقش آفرینی کنند.
اما چه ویژگی هایی یک نماینده مدیران مسئول باید داشته باشد؟
طبق قانون مطبوعات، نماینده مدیران مسئول به عنوان یکی از اعضای هیات نظارت باید «از افراد مسلمان و صاحب صلاحیت علمی و اخلاقی لازم و مؤمن به انقلاب اسلامی (باشد)می‌باشند»اما نکات بیشتری هم می تواند مورد توجه قرار گیرد.
نگارنده از سال 1367 فعالیت مطبوعاتی داشته ام و با فضای رسانه ها آشنا هستم .لذا این نکته روشن است که اکثر همکاران رسانه ای یکدیگر را سالهاست که می شناسند.بنابر این آگاهی نسبت به توانمندی های فردی که از این میان ، کاندیدا شده بسیار سهلتر است.به همین جهت ،کسی که می خواهد رای بدهد، به آن فردی رای می دهد که اولا آدم خوبی باشد،دوم در حوزه رسانه به صورت حرفه ای فعالیت کرده است(به قول یکی از دوستان رسانه ای حرفه ای یعنی کسی که اگر او را در یک اتاق دربسته گذاشتی و فقط یک قلم و کاغذ به او دادی و او توانست یک مطلب رسانه ای بنویسد،چنین فردی رسانه ای حرفه ای است)،سوم تحصیلات و دوره های آموزشی هم کمک میکند ،چهارم از ساز و کار و روال فعالیت هیات نظارت بر مطبوعات آگاهی کافی داشته باشد.نسبت به ویژگی های نظام اداری و نیز مسایل حقوقی هم آشنایی داشته باشد.پنجم ونکته قابل تامل آنکه ،اخلاق و رفتارش قبل از انتخاب به عنوان نماینده مدیران مسئول ،ذره ای با بعد از انتخاب تفاوت نکند. نکته ظریف هفتم اینکه ،وقت و فرصت کافی را برای انجام این وظیفه داشته باشد.در نهایت هشتم آنکه دوستان رسانه ای باید مطمئن شوند ، فردی را به هیات نظارت می فرستند که به وزن واعتبار آن هیات می افزاید.
در اینجا برای روشن تر شدن موضوع ذکر خاطره و مثالی را لازم میدانم.نگارنده از سال 1368 به عنوان نماینده اداره کل مطبوعات داخلی در جلسات هیات نظارت حضور پیدا می کردم . در این مقطع تاریخی هیات نظارت متصدی امر مهمی بود. بدین صورت که با تصویب قانون جدید مطبوعات در سال 1364 ضرورت داشت که تمامی نشریات در حال انتشار وضعیت خود را با قانون جدید مطبوعات مطابقت دهند. تا پیش از این زمان یک کمیسیون 3 نفره در خصوص مجوز انتشار نشریه اظهار نظر کرده و مجوز نشریه نیز در نهایت از سوی اداره کل مطبوعات داخلی صادر میگردید. با تصویب قانون جدید باید این قانون ملاک صدور مجوز قرار میگرفت.بسیاری از نشریات هم مدت زیادی بود که منتشر می شدند .بنا بر این باید به گونه ای عمل می شد که حتی الامکان انتشار آنها تداوم یابد. در این زمان نماینده مدیران مسئول در هیات نظارت آقای گودرز افتخار جهرمی بودند. ایشان تجربه ای بالا در زمینه امور حقوقی و انعقاد قرار دادهای بین المللی را دارا بودند،سابقه مطبوعاتی وانتشار یک نشریه حقوقی داشتند،همچنین عضو حقوقدان شورای نگهبان بودند.در چنین فضا و شرایطی حضور و نقش نماینده مدیران مسئول در هیات نظارت اهمیت به سزایی داشت. البته ایشان چند دوره به عنوان نماینده مطبوعات انتخاب شدند و همواره نقش موثری در زمینه کمک و مساعدت به مطبوعات داشتند.به همین جهت یک نماینده مطبوعات می تواند با توان علمی ،سازمانی و رسانه ای مناسب کمک شایسته ای برای این هیات و رسانه هاباشد.
چند پیشنهاد
با ارزیابی گذشته می توان پیشنهاداتی را مورد توجه قرار داد.نکته اول اینکه در مواردی با مشارکت تمامی اعضای هیات ،از این نهادمیتوان به عنوان یک حوزه کارشناسی بهره گرفت. به عنوان مثال همه ساله اقدام به واردات و یا تولید کاغذ می شود.معیار مشخصی که میزان واردات کاغذ و یا واردات آن را معین میکند ،برای مطبوعاتی ها مشخص نیست.حال آنکه آمار دقیق رسانه ها در اختیار هیات نظارت است . لذا استعلام از این نهاد می تواند میزان موردنیاز کاغذ(حداقل در حوزه مطبوعات) را بهتر مشخص کند. نمایندگی این بخش را عضو رسانه ای هیات می تواند بر عهده بگیرد. نکته دیگر بحث ارایه گزارشهای مرتبط با هیات نظارت است. در این زمینه هم می تواند نماینده مدیران مسئول اقدام نماید.
در مواقعی نیاز به اعلام مواضع در مورد مطبوعات از سوی هیات نظارت احساس می شود،سخنگویی رسمی هیات نظارت بر مطبوعات، نیز می تواند بر عهده عضو مطبوعاتی قرار گیرد.موارد دیگری از این دست را می توان بر شمرد ،که قابلیت طرح و پیگیری در نشستهای تخصصی میان اعضای هیات نظارت را دارد.
نکته آخر
جمله آخر ،ما می توانیم به گونه ای عمل کنیم که تعداد هرچه بیشتری از همکاران رسانه ای در این انتخابات شرکت کنند. متاسفانه در سالهای گذشته استقبال حداقلی از این رویداد صورت گرفته است.نماینده ای که با رای بالا انتخاب می شود هم اعتبار بیشتری دارد و هم نمایندگی تعداد بیشتری از صنف را بر عهده خواهد داشت.در نتیجه این امید وجود دارد که با همکاری موثر تر و بهتر رسانه ها (به بهانه رویداد انتخابات )با یکدیگر اندکی از مشکلات مختلف رسانه ها کاسته شود.
مدیر مسئول پایگاه اطلاع رسانی آژنگ ،حسن محرابی ،کاندیدای مستقل نمایندگی مدیران مسئول در هیات نظارت بر مطبوعات.