نام شهر ساری، از کجا آمده؟این شهر مهم دراستان مازندران درجانب شرقی استان گیلان قرار گرفته که درگذشته بانام طبرستان یا تبرستان و تپورستان نامدار بوده است. اهالی این مرزوبوم از قوم” تپور “بوده و همانند گیلان از تمدن و پیشینه ی تاریخی طولانی برخوردارند. گیلان ومازندران در عصر باستان، بخشی از سرزمین بزرگتری به نام “پتشخوارگر” بودند که در منابع تاریخی از آن یاد شده است.
نام مرکز این استان , یعنی شهر ساری برگرفته از نام یک شاهزاده گیلانی از خاندان دابویهگان از نسل گیلانشاه به نام “سارویه” است. سارویه از گاوبارگان دابویهی بود که فرزند فرخان بزرگ و نوه دابویه بن گیلانشاه به شمار می رفت ودر قرن اول اسلامی مدتی بر مازندران حکم راند. به گواهی تاریخ، سلسله دابویهگان مرکز و تختگاهشان شهرفومن بود و شهرآمل مازندران ولیعهد نشین شان محسوب می شد. پادوسبانیان شاخه ای دیگراز خاندان گیلانشاه بودندکه تا زمان شاه عباس اول صفوی بر مازندران با مرکزیت ساری فرمان راندند.
برخی یادداشتها بنیانگذار شهر ساری را اسپهبد طوس نوذر می دانند که بعدها در قرن اول اسلامی فرخان به بازسازی و مرمت آن همت گذاشت و سپس نام آن از سارویه، فرزند فرخان گرفته شد.رابینو در کتاب مازندران و استر آباد می نویسد: “نام ساری از سارویه فرزند فرخان که در موقع کودکی برادرزاده خود اسپهبد خورشید نایب السطنه بود گرفته شده است.”ابن‌اسفندیار، پدر تاریخ نویسان مازندران نیزدرباره‌ی بنیاد ساری می‌نویسد:” فرخان بزرگ پادشاه طبرستان بود. باو را که از مشهوران درگاه بود فرمود تا آن جا که ده اوهر است شهری بنیاد نهند برای بلندی آن موضع و بسیاری چشمه‌های آب نزهت جایگاه. مردم اوهر باو را رشوت دادند تا ترک آن واقعه کرد و این جا که امروز ساری است، بنیاد نهاد. چون عمارت تمام شد ، شاه بیامد تا مطالعه‌ی شهر کند، معلوم شد که باو خیانت کرده، محبوس فرمود و…”
البته برخی بر این باورند که؛ نامواژه زادرکراتا، یونانی شده ساری است ونام اولیه ساری، زاریاگرد بوده است.بر اساس روایت تاریخ نویسان یونانی، در زمان هخامنشیان ساری به نام زادراکارتا خواتده میشدو پایتخت تمدن هیرکانیا بوده‌است.آلکساندر خود‌زکو که در زمان فتحعلی‌شاه به ایران سفر کرده است، در کتاب ترانه‌‌های محلی ساکنان کرانه‌های جنوبی خزرمی‌نویسد : « با بررسی آثار جغرافییدان بزرگ یونانی ، اوزلی احتمال می دهد که واژهی ساری باید از واژهی “زاریا” به معنی زرد – سبز طلایی بدست آمده باشد».
گروه تاریخ