با شدت گرفتن جنگ در قره باغ ،تصور می شود که از اواخر سپتامبر،صدها سرباز و غیرنظامی در درگیری سریع ودر حال گسترش بین کشورهای ارمنستان و آذربایجان کشته شده اند. اما چرا این دو کشور با یکدیگر وارد جنگ شدند؟
در مرحله اول مشخص است که آنها بر سر منطقه کوهستانی قره باغ میجنگند.پیشینه درگیری بر سر این منطقه نیز به یک قرن قبل برمی گردد.
هنگامی که کمونیسم در اواخر دهه 1980 و اوایل دهه 1990 شروع به سقوط کرد ، شوروی سابق خواستار تحویل قره باغ کوهستانی از منطقه خود مختارآذربایجان به ارمنستان شد. تاکید بر این خواسته سرانجام در سال 1992 به یک جنگ تمام عیار تبدیل شد که تقریباً 30،000 کشته و 1 میلیون پناهنده برجای گذاشت. در سال 1994 ، در مورد آتش بس مذاکره شد. درآن زمان ، شبه نظامیان ارمنستان – که گفته می شود با دولت رسمی ارمنستان هماهنگ شده بودند – منطقه مورد مناقشه را به علاوه بخشی دیگر از زمینهای مستعد و مناسب در آذربایجان تحت کنترل خود درآوردند.
به عبارت دیگر ، در اواسط دهه 1990 ، ارمنستان عملاً کنترل منطقه قره باغ را به دست گرفت.
اسکات رادنیتس ، دانشیار دانشکده مطالعات بین المللی جکسون در دانشگاه واشنگتن در سیاتل می گوید: “در واقع این مناطق آذربایجان اشغال شده و به نوعی به عنوان منطقه ای برای چانه زنی نگهداری می شود.”
از آن زمان کم و بیش اوضاع به همین ترتیب بوده ، خشونت های دوره ای، به ویژه از سال 2016 ، رو به افزایش است. بنابراین ، برای تحلیل گرانی که در طول دهه ها وقایع را مشاهده می کنند ، هیچ یک از اتفاقات اخیر تکان دهنده نیست.
آرسن گاسپاریان ، مشاور ارشد سابق نخست وزیر ارمنستان و استاد روابط بین الملل در دانشگاه دولتی لومونوسف مسکو در شعبه ایروان در دانشگاه لومونوسف مسکو گفت: “من از تشدیددرگیری های فعلی متعجب نیستم .زیرا توانایی های نظامی آذربایجان در سال های اخیر به طور قابل توجهی افزایش یافته است. ارمنستان نیز معتقد است: “این تغییر در توانایی با تغییر در هدف مطابقت داشته است.”
این دیدگاه البته توسط دولت آذربایجان مورد قبول نیست. جای تعجب نیست که هر دو کشور، دیگری را به خاطر شروع این دور آخر خشونت مقصر می دانند. رادنیتس کارشناس روابط بین الملل می گوید: “من فکر نمی کنم کسی به طور قطعی بداند که چرا این درگیری اخیر اکنون آغاز شده است. به نظر می رسد آذربایجان آن را آغاز کرده است ، اما دشوار است بدانید که در هنگام وقوع درگیری ها در واقع چه آینده ای در پیش رو قرار خواهد گرفت.”
چرا اکنون به جای سال گذشته یا سال آینده ، درگیری ها به قره باغ کوهستانی بازگشته است؟ رادنیتس گفت: “بسیاری از مردم می گویند COVID باعث می شود که مردم از دولت های خود ناراضی باشند و دست به خشونت بزنند ، که این امر دولت ها را مجبور به انجام کارهایی از این قبیل می کند.” رادنیتس با اشاره به بیماری همه گیر COVID-19 گفت: “من در این مورد تردید دارم. بسیاری از موارد قبل از COVID اتفاق افتاده است و پس از COVID اتفاق خواهد افتاد.”
آنچه تغییر کرده است ، نگرش ترکیه به اختلاف است. این قدرت منطقه ای اکنون پشتیبانی خود را از آذربایجان اعلام کرده است. این می تواند یکی از مهمترین عواملی باشد که باعث دلگرمی آذربایجان در تلاش برای بازپس گیری سرزمینهای از دست رفته در جنگ وقبل از آتش بس 1992 شده است. رادنیتز گفت: “این یک فرضیه است ، صادقانه بگویم ، ممکن است تنها چیزی باشد که به طور قابل توجهی در دو ماه گذشته تغییر کرده است.”
گاسپاریان می گوید: اگر پشتوانه جدید ژئوپلیتیکی ترکیه واقعاً یکی از مهمترین دلایل نبردهای اخیر باشد ، این کشور می تواند مصوبه ای را برای پایان دادن به درگیری ها – به هر شکلی که باشد – تصویب کند. وی گفت: “وضعیت با تغییر سیاست خارجی ترکیه در این منطقه و به دلیل درگیریهای رخ داده تغییر کرده است.”
رادنیتس گفت ، شاید نگران کننده ترین بخش خشونت های اخیر لحن اظهارات مقامات آذربایجان باشد. “آنها می گویند که در بازیابی تمام مناطق اشغالی و قره باغ کوتاهی نخواهند کرد. به همین جهت دستیابی به مصالحه ای که به صرف هر دو طرف باشد ، دشوار است.”
نویسنده :بنجامین پلاکت
مترجم :احسان محرابی