ماشین تولید «دکتر» در کشورمان با شتابی عجیب در حال تولید است، تا جایی که می‌شود با حسابی سرانگشتی دریافت طی چند سال آینده با خیل عظیم دانش آموختگان بیکار دکتری مواجه خواهیم بود.
این دورنمای وضعیتی است که مسئولان ترسیم می‌کنند. مسئولانی که اذعان دارند روند آموزش عالی در کشورمان به غایت پر اشکال است تا جایی که با هزینه‌های فراوان به تربیت و آموزش متخصصانی در بالاترین سطح آموزش عالی مشغولیم که ظرفیتی برای به کارگیری ایشان وجود ندارد.
وضعیتی که اگر در یک فرایند ماشینی رقم بخورد هم جای تعجب دارد، چه برسد به رقم خوردن آن در نظام آموزش عالی. نظامی که ظاهرا در آن مقطع دکتری تنها یک بخش دیگر بوده که به تولید انبوه رسیده و به ماشین آموزش عالی افزوده شده تا محصولاتی با کیفیت بالاتر تحویل دهد. محصولاتی گران قیمت که مهم نیست تقاضا برایشان وجود دارد یا خیر.
واقعیت تلخی که شریعتی نیاسر، معاون وزیر علوم نتیجه آن را این گونه توضیح می‌دهد: «به طور طبیعی دانش آموختگان دکتری آینده شغلی خود را در دانشگاه می‌بینند، این در حالی است که در بهترین حالت بین پنج تا ۶ هزار نفر از ۲۰ هزار شرکت کننده دارای مدرک دکتری، جذب دانشگاه می‌شوند و این موضوع به این معناست که سالانه ۱۵ هزار فارغ التحصیل دکتری بیکار تحویل جامعه می‌دهیم در شرایطی که جای مناسبی برای اشتغال آن‌ها نداریم.»
اظهار نظری که البته ابتدای امسال بیان شده و ویرایش‌های بعدی آن، کمی متفاوت است؛ «در مقطع دکتری، ۱۰۰ هزار دانشجوی دکتری مشغول به تحصیل هستند که از این تعداد چهار هزار نفر جذب دانشگاه شده‌اند.» (همان مقام – دی ماه ۹۷ – مراسم تجلیل از دانشجویان ممتاز دانشگاه علم و صنعت)
شرایطی که موجب شده شمار دانش آموختگان بیکار دکتری در کشور در ۵ سال اخیر، ۷ برابر شود. این را احمدرضا پیش‌بین، سرپرست معاونت فرهنگی و دانشجویی دانشگاه جامع علمی کاربردی می‌گوید تا تاکید کند که این روند نیازمند اصلاح است. روندی که البته می‌دانیم شتاب گرفته و به اینجا رسیده که ظرفیت پذیرش دکتری (دولتی و آزاد) در سال جاری، ۲۴ تا ۲۶ هزار نفر بوده است!
اعداد و ارقامی که اگر همه آن‌ها را کنار هم قرار دهیم، به دورنمایی عجیب و حتی شوک آور خواهیم رسید؛ دورنمایی که برای سال ۱۴۰۰، حتی از یکصد هزار دانش آموخته دکتری بیکار نیز فراتر می‌رود چراکه سالانه حدود ۲۰ هزار دکتر بیکار به جامعه افزوده می‌شود و هم اکنون نیز همین میزان دکتر بیکار داریم.
خیل بیکارانی که شمارشان از ظرفیت ورزشگاه بزرگ آزادی نیز افزون است، آن هم به شرطی که روند افزایش ظرفیت دکتری در وضعیت امسال متوقف بماند و به مانند سال‌های گذشته رشد نکند. آیا همچون‌گذشته این حجم از بیکاران تحصیل کرده هم مجبور به مهاجرت خواهند شد؟
گروه گزارش