حمام جارچی باشی یکی ازحمام های تاریخی شهر اصفهان است که درزمان صفویه ساخته شده وبالغ بر ۴۵۰ سال قدمت دارد.این بنای تاریخی ارزشمند تا چند سال پیش جهت استحمام مورد استفاده مردم شهر قرار می گرفته و پس از آن به علت فرسودگی و عدم رسیدگی مناسب ، تخریب گردید.اما پس از باز سازیدر تاریخ ۲۴ اسفند ۱۳۸۳ با شمارهٔ ثبت ۱۱۵۴۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
حمام تاریخی جارچی یکی حمام های قدیمی شهر اصفهان از دوران گذشته (صفویه ) است که در آن دوران بزرگترین حمام اصفهان بوده است و دارای ۲ حمام مردانه و زنانه بودهاست و سال ساخت آن همزمان با میدان امام اصفهان بوده است .این بنا در بازار بزرگ اصفهان و نزدیک مسجد جارچی واقع گردیده و بر اساس کتیبه تاریخی مسجد، ظاهراً در سال ۱۰۱۹ ﻫ . ق به همراه بنای مسجد، توسط ملک سلطان ـ جارچی باشی شاه عباس اول ـ بنا گردیده است.با همت متعالی این شخص(ملک سلطان جارچی باشی ) در اطراف بناهای عظیم میدان نقش جهان ، ۴ بنای ارزشمند دیگر به نام های مسجد جارچی ،حمام جارچی ،سرای جارچی وکاخ جارچی ساخته شده و مورد استفاده عموم مردم قرار می گرفت.در حال حاضر ۳بنای ابتدایی فعال می باشد ولی کاخ جارچی کاملا از میان رفته است.
این حمام نیز به سان تمام حمام های ایرانی از چند بخش سربینه، گرمینه، رختکن و چال حوض تشکیل شده است. حمام در هر دو بخش مردانه و زنانه همزمان قابل استفاده بوده و همه می توانستند از این حمام با پرداخت بهایی اندک استفاده کنند. داخل حمام پر از طاق های زیبا و سقف های گنبدی است. بر روی گنبدها روزنه هایی تعبیه شده است که نور داخل حمام را تامین می کردند. در این روزنه ها از شیشه هایی استفاده شده است که به داخل حمام دید ندارند و باعث شکست و انعکاس نور در داخل حمام شده و محیط را روشن تر می کردند. حمام با مصالحی همچون سنگ و خشت بنا شده و با کاشی کاری های بسیار زیبایی آراسته شده است. در میان حوض درون حمام فواره هایی زیبا قرار دارند و در کف حمام جوی های باریکی در جریان هستند که بسیار چشم نوازند. سیستم گردش آب این حمام بسیار جالب توجه است. در ابتدا از چوب برای گرم کردن حمام استفاده می شده است اما در سال های معاصر از سوخت های جایگزین همانند گازوئیل برای تامین گرمای حمام استفاده می شده است.
از سال 1382 الی پایان سال 1390 بازسازی و مرمت حمام انجام گرفت و با تغییر کاربری آن هم اکنون به عنوان سفره خانه سنتی فعال می باشد .زمین این حمام قدیمی 2هزار متر است که حدود 950 متر از آن بازسازی شده است.
جارچی ها کی بودند؟
به مناسبت معرفی این بنا بدنیست به معرفی مسند جارچی باشی نیز اشاره شود.باید اذعان کرد،اطلاع رسانی یکی از مهمترین وظایف دستگاههای حکومتی در تاریخ ایران بوده است. در این میان جارچی ها و شغل جارچی گری از نقش و اهمیت بسیار زیادی در این زمینه برخورار بوده است.جارچی ها مطالب مهم را به گوش مردم می رساندند و مردم هم به گفته جارچی ها اعتماد داشتند. رئیس جارچی ها را جارچی باشی می نامیدند.این مقام در زمان صفویان یک منصب مهم دولتی بود.
وظایف جارچیان در دوره صفویان چنین بود:
فراخوان سپاهیان از شهرها و مناطق گوناگون برای حضور در جنگ و رساندن اخبار جنگ به گوش مردم یا سلطان به هنگام دوری وی از معرکه ،اعلامِ خبرِ عفو عمومی یا مجازات مردمِ مناطق مفتوحه ، قرق کردن مسیر عبور شاه و حرم او در شهر و درخواست از مردم برای حضور یا عدم حضور در مسیر ،اعلام خبر مرگ اشخاص معروف و معتبر، اعلام قیمت کالاها پس از آنکه دولت آنها را تعیین می کرد و پخش هر خبر دیگری که دانستن آن برای عموم لازم شمرده می شد.
جارچیان در کار خبررسانی ، از یاری گروهی به نام «تواچیان » نیز برخوردار بودند، حتی استرآبادی مورخ دوره صفیان ، تواچی را معادل جارچی دانسته است اما به نظر می رسد بر خلاف جارچی ، که دارای وظایفی متنوع و عام بود، وظیفه تواچیان در امور نظامی خلاصه می شد. در منابع ، وظایفی از قبیل رساندن فرمانهای پادشاه یا فرمانده به سپاهیان ، فراخوان لشکر از سرزمینهای گوناگون برای گردآمدن در مکانی خاص ، تعیین محل استقرار سپاه و نیز محل قرارگرفتن هریک از سپاهیان به هنگام نبرد، صف آرایی لشکر و سان دیدن از آن ، به تواچیان نسبت داده شده است .
گروه گزارش