نشست نقد و بررسی کتاب «وضعیت توسعه انسانی در ایران، آسیب پذیری و تاب آوری» با حضور مولف کتاب، سعید مدنی قهفرخی و منتقدان محمدامین قانعی راد، حسین راغفر و علی دینی ترکمان سه شنبه، ۲۱ آذر 1398، در شهر کتاب برگزار شد. این کتاب در هفت فصل و یک مقدمه و یک موخره با نام «چه باید کرد؟»، گزارشی است از وضعیت توسعه انسانی در ایران و در آن به تفصیل به بحران های کنونی جامعه ایران و دورنمای توسعه در ایران و جهان پرداخته شده است. مدنی در ابتدای صحبت های خود گفت: «برای سخن گفتن به دو جهت دلهره و اضطراب دارم: اول اینکه سال هاست با جمع بزرگی صحبت نکرده ام و دوم اینکه باید در مقابل اساتید خودم امتحان پس بدهم و امتحان همیشه کار سختی است.» او ابتدا توضیحی درباره مراحل آماده سازی کتاب داد و سپس بحث خود را درباره محتوای کتاب پی گرفت.
آنچه در ادامه می خوانید متن صحبت های مدنی در این نشست است:
امروز کمتر کسی است که تایید نکند جامعه ایران جامعه بیماری است و با بحران های عدیده سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مواجه است. به همین دلیل سخن گفتن از نامطلوب بودن کیفیت زندگی و شاخص های رفاه و سلامت بحث چندان تازه ای نیست. درحال حاضر راجع به شیوع آسیب های اجتماعی و روند فزاینده آنها در رسانه ها و سخنرانی های مختلف بحث می شود. شیوع روزافزون اعتیاد، تن فروشی، خشونت علیه زنان، خشونت علیه کودکان، فقر، نابرابری، احساس ناامنی، نبود سرمایه اجتماعی و… همه بحث هایی است که بارها تکرار شده و موضوع جدیدی نیست. شاید بتوان از تعبیر مرحوم شریعتی استفاده کرد که «از فرط عمومیت وقاحتش از یاد رفته»؛ یعنی به قدری عام شده که انگار بخش جدایی ناپذیری از جامعه ایران است. درست است که برای شناخت این وضعیت پژوهش های مفصل و متعددی صورت گرفته ولی واقعیت این است که در زندگی روزمره مان هر روز با این پدیده ها سروکار داریم. از یک سو، مایه خوش وقتی است که آستانه تحمل برای بحث درباره مسائل اجتماعی بالاتر رفته و حالا راحت تر می شود راجع به مسائل موجود و جاری که بخش عمده ای از زندگی اجتماعی را تشکیل می دهند، بحث و گفت و گو کرد و ازسوی دیگر جای تاسف دارد چون نوعی بی تفاوتی نسبت به این موقعیت حادث شده است.
گزارش توسعه انسانی در یک جمله وضعیت را توصیف کرده است: «آسیب پذیری بالا و تاب آوری پایین». اگر بخواهیم وضعیت ایران را هم در یک جمله، با توجه به مجموعه بحران های موجود اعم از فقر، نابرابری، اشتغال و بیکاری، محیط زیست، آلودگی هوا و… فشرده کنیم، می توان گفت جامعه ای است که آسیب پذیری بالا و تاب آوری پایینی دارد.
آسیب پذیری بالا یعنی افراد در برابر خطرات و شوک هایی که به آنها وارد می شود، قادر به مقابله نیستند و بلافاصله در برابر هر شوک یا شرایط جدید، در معرض تهدید و وضعیت نامطلوب تری نسبت به وضعیت قبلی قرار می گیرند. در مقابل آن، تاب آوری پایین قرار دارد؛ منظور از تاب آوری امکان مدارا و سازگاری با حوادث نامطلوبی است که با آن مواجهیم. پس جامعه ایران بر اساس یک ارزیابی کلی از وضعیت اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و زیست محیطی جامعه ای است با آسیب پذیری بالا و تاب آوری پایین؛ به این معنا که قادر نیست خود را بازسازی کند. نمونه روشن آن زلزله اخیر کرمانشاه و سرپل ذهاب است که هنوز بعد از مدت ها وضعیت نابسامانی دارد. ارزیابی روشن این است که جامعه این مناطق تا مدت ها نمی تواند حتی به سطح استاندارهای قبلی برگردد، اگرچه وضعیت قبلی هم نامطلوب بود. جامعه ایران امروز در مواجهه با این شرایط قرار دارد. هرچقدر جامعه توسعه یافته تر، عادلانه تر و دموکراتیک تر باشد، آسیب پذیری کمتر و تاب آوری بالاتر است.
گروه گزارش