نگاهی به قالی بافی در قدیمی ترین دوران یک ضرورت است . زیرا بر اساس تحقیقات انجام گرفته،از قدیم در روستاهای ایران رسم بر این بوده است که دختران روستایی فرش جهیز خود را به دست خود می‌بافتند تا آرزو و تخیلات دور و دراز خویش را به صورت نقشه و رنگ روی تابلوی به نام فرش تصویر کنند. به همین جهت می‌توان گفت که در حقیقت فرش ایران آینه تمام نمای افکار و احساسات مردمی است که در گوشه و کنار این مملکت به کار تولید فرش مشغول اند. انعکاس همین احساسات و افکار در کار فرشبافی سبب شده است که فرش ایران با نقوش و طرح های بی مانند خود شهرت عالمگیری به دست آورد .
صنعت فرش یکی از قدیمی‌ترین صنایع متداول نقاط مختلف ایران است و دلایل و شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که حتی در زمان هخامنشیان صنعت فرش ایران رایج بوده است .
در آغاز قالی بافی در میان قبایل چادرنشین پدیدار گشته که به کارشان گله داری بوده است. اینان از پوست گوسفند به جای زیر انداز و پوشش استفاده می کردند و به تدریج که به رشتن و بافتن پشم پرداختند، قالی و قالیچه را اختراع کردند و بدین سان قالیچه پشمی که زیر انداز گرمی است جایگزین پوست شد. بافتن قالیچه طی نسل ها در میان چادر نشینان رو به تکامل گذاشت و پس از شهرنشینی بافتن قالی های بزرگتر گسترش یافت .تا آنجا که در طول زمان قالی های بی نظیر و معروفی در ایران بافته شد .برای پی بردن به سابقه دیرین قالیبافی در ایران می توان به نوشته ها و مدارکی که از بیش از ۲۰۰۰ سال پیش به جا مانده است اصطلاحات است. در نوشته های گزنفون مورخ یونانی اشاره به یک نوع قالی ایرانی شده است و سالنامه چینی سویی مربوط به سال‌های ۵۹۰ تا ۶۱۷ میلادی ،یعنی اندکی پیش از پایان کار ساسانیان، قاری را جزو کالاهایبرآورده ایران شمرده است. در زمان ساسانیان، روایت بر این است که در محل حکومت خسرو پرویز در هر روز از ماه ها به گفته دیگری ۴ خالی که نمودار چهارفصل بود گسترده می شد.
پس از اسلام اشاره های بسیاری در کتاب‌ها و سفر نامه‌ها به قالی های گسترده در خانه های ایرانی شده است. در کتاب حدودالعالم که در قرن سوم هجری نوشته شده چنین آمده است است که در فاز قالی می بافد اند. همچنین آورده اند که در قرن چهارم هجری در دربار زود هنگام بار عام قالی های گرانبهای ایرانی گسترده می شده است.غازان خان، نخستین حاکم مغولی که اسلام آورد ،نیز معمولاً برای هدیه فرستادن از قالی استفاده می کرد. اینها همه گواه روشنی بر قدمت صنعت قالی بافی در ایران است. در زمان تیموریان قالیبافی تحول یافته ولی در زمان صفویان بود که این صنعت به پای شکفتگی یک هنر زیبا رسید و صنعت قالیبافی مستقیماً زیر حمایت حاکمیت قرار گرفت. با این همه، تنها در زمان شاه عباس بود که گذشته از جنبه هنری و تجمعی قالی، امکانات بازرگانی آن بهترین وجهی شناخته شد و تولید عالی در روزگار شاه عباس صورت تولیدکالایی به خود گرفت بی آنکه جنبه نفیس بودن خود را نیز از دست بدهد. به قراری که شاردن جهانگرد فرانسوی در سفرنامه خود می نویسد: بافندگان چه در خانه خود چه در کارخانه شاهی زیرنظر سر کارگران شاهی کار می‌کردند تا این هنر اصالت خود را از دست ندهد.
در آغاز پادشاهی ناصرالدین شاه دوباره صنعت رونق گرفت و بازرگانان تبریزی در اسلامبول بازار فرش یافتند که خریداران آن بیشتر انگلیسی، فرانسوی و گاهی آمریکایی بودند. ولی پس از مدتی چون قالی کارکرده و کهنه جواب تقاضای خریداران را نمی داد، بازرگانان تبریزی بر آن شدند تا قالی نو سفارش دهند و برای این کار در تبریز و روستاهای اطراف آن و همچنین مشهد سلطان آباد اراک و کرمان کارگاههای قالی بافی دائر شد .بدین ترتیب تاریخ قالی بافی دوران جدید ایران نیز از همین زمان آغاز گردید .
گروه تاریخ