“آژنگ نیوز”:سازمان صنعت نفت ایران با اینکه بیش از تمام صنایع دیگر ایران کارگر و کارمند داشت( به استثنای موسسات دولتی ایران)معهذا عایدات مختصری به دولت میداد که با آن بیشتر ارز کشور تامین می‌شد .در طی سال مالی ۱۹۵۰ تا ۱۹۵۱ شرکت نفت ۴۵۰ میلیون دلار به انگلستان منفعت ارزی رسانده بود .دولت ایران از دیرباز از روش‌های غیر عادلانه شرکت نفت ناراضی بود. سالهای دراز کوشش میکرد قدمی در راه استیفای حقوق خود بردارد و در قرارداد نفت تجدید نظر کند. قرارداد الحاقی را که در سال ۱۳۲۷ پس از مذاکرات طولانی از طرف کابینه ساعد به مجلس تقدیم شده بود برای استیفای حقوق خود کافی نمی دانست و آن را رد کرد.
پس از آن چون انگلیسی ها ناظر به رعایت حقوق ملت ایران نشدند. دولت ایران نیز جز ملی کردن صنعت نفت راه علاجی برای رهایی از دولت انگلستان ندید. بنابراین در بیست و چهارم اسفند ۱۳۲۹ مجلس شورای ملی نظر کمیسیون نفت را مبنی بر ملی کردن صنعت نفت در ایران تصویب کرد. در ۲۷ فروردین ۱۳۳۰ قانونی نه ماده ای به مجلس شورای ملی تقدیم و تصویب شد. بر اساس مفاد ماده یک این قانون قرار شده بود راجع به ملی شدن صنعت نفت در سراسر کشور هیئت مختلفی مرکب از ۵ نفر از نمایندگان مجلس،وزیر دارایی وقت و یا قائم مقام او ویک نفر دیگر به انتخاب دولت تشکیل شود دولت مکلف بود با نظارت هیئت مختلط بلافاصله از شرکت سابق نفت ایران و انگلیس خلع ید کند و چنان که شرکت برای تحویل فوری بهانه بگیرد دولت می تواند تا میزان ۲۵ درصد از عایدات جاری نفت را به عنوان خسارت بردارد.
هیئت مدیره اجرای ملی شدن چه کسانی بودند؟
در تاریخ ۲۰ خرداد ۱۳3۱ هیئت مدیره موقت و امور اجرایی قانون ملی شدن صنعت نفت مرکب بوده از بازرگان دکتر مهندس که دفتر خود را در عمارت مرکزی شرکت در خرمشهر مستقرساخت.پیرو آن نیز اعلامیه ای صادر کرده اظهار داشت که کارشناسان و کارمندان کارگران ایرانی خارجی شرکت کماکان به خدمت خود باقی واز این تاریخ به بعد مستخدم شرکت ملی نفت ایران شناخته می شوند .در همانزمان نمایندگان شرکت نفت به ریاست آقای جکسن برای مذاکره با دولت به تهران وارد شدند. در تاریخ ۲۲ خرداد سفیر کبیر انگلستان در تهران هنگام مصاحبه با خبرنگاران انگلیسی و آمریکایی اظهار داشت :اخیراً طی ملاقاتی که با آقای دکتر مصدق نخست وزیر به عمل آورده خاطرنشان ساخت اند تبلیغاتی که فعلا در ایران علیه خارجی ها شروع شده است احتمالاً در آبادان مشکلاتی را به وجود خواهد آورد که می تواند نتایج وخیمی در بر داشته باشد .دولت انگلستان همان طور که به کرات اعلام نموده دولت ایران را مسئول مال وجان اتباع خارجی در ایران میداند. مسلماً مامور حفظ آنها ارتش می باشد. ماموران نیز برای جلوگیری از حوادث غیر مترقبه اقدامات احتیاطی به عمل آورده اند.
وقایعی که بعد از ملی شدن نفت رخ داد
در تیر ماه سال ۱۳۳۰ عملیات شرکت نفت سابق متوقف گردید .در ۱۷ اردیبهشت ۱۳۳۰ شرکت سابق به حکمیت مراجعه کرد.
در ششم خرداد دولت انگلستان از تقاضا کرد که علیه دولت ایران رای صادر کند.
در ۱۳ تیر ۱۳3۰ دیوان داوری بین‌المللی لاهه رای به عدم صلاحیت خود داد.
در ۲۰ تیر ۱۳۳۲ هیئت نمایندگی انگلیس به ریاست آقای جاکسون وارد تهران شد .
در ۲۳ تیر ماه ۱۳۳۰ رئیس جمهوری آمریکا آقای هریمن را به عنوان میانجی به دولت ایران معرفی کرد.
در ۱۱ مرداد ۱۳3۰ سفارت انگلیس طی نامه ای اصل ملی شدن نفت را به رسمیت شناخت.
در شهریور ۱۳۳0 دولت انگلستان به ملل متحد شکایت کرد.
در شهریور ۱۳۳0 شرکت سابق از ایران خارج شد
در ۲۶ مهرماه ۱۳۳۱ سازمان ملل متحد و عدم صلاحیت خود را اعلام کرد.
در سی ام مهرسال ۱۳۳۱ روابط بین دولت ایران و انگلستان قطع شد.
در شهریور ۱۳3۱ پیشنهاد چرچیل به دکتر مصدق واصل شد.
علاوه بر این اقدامات شرکت سابق نفت انگلیس هر کجا که میسر شد علیه محموله‌های دولت ایران اقامه دعوا کرد که مشهورترین آنها دعوای عدن و ایتالیا و ژاپن بود. دولت ایران درموضوع عدن محکوم شد و در مورد ژاپن موفق گردید که نفت خود را بفروشد.اما درگیری ها تا سقوط دولت دکتر مصدق با کودتای 28 مرداد ادامه داشت.
گروه تاریخ